اضطراب دندانپزشکی به عنوان ترس از دندانپزشکان و مطب‌های دندانپزشکی شناخته می شود. مردم از آن به‌عنوان اضطراب دندانی یا ترس از دندان‌درد نیز یاد می‌کنند و در موارد شدید که ترس و احساس اضطراب غیرمنطقی به شدت غیرقابل توضیح باشد به آن فوبیای دندانی می‌گویند. اصطلاحات دیگری که برای این بیماری استفاده می‌شود عبارت‌اند از ادنتوفوبیا، دنتوفوبیا یا فوبیای دندانپزشکی.
اضطراب دندانپزشک موضوعی است که برای چند دهه در علم روانشناسی پزشکی مطرح شده است. در سال‌های اخیر مطالعات زیادی دررابطه‌با علت‌شناسی اضطراب دندانی، علائم و نشانه‌های آن و نحوه غلبه بر آن انجام شده است. بیایید با هم نگاهی عمیق به همه این جنبه‌ها داشته باشیم.
علائم و نشانه‌های اضطراب دندانپزشکی یا فوبیای دندانپزشکی چیست؟
اضطراب دندانی می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم و نشانه‌ها را در دو دسته اصلی از خود نشان دهد: علائم فیزیکی و علائم روانی.
علائم فیزیکی:
- تعریق
- ضربان قلب سریع یا تند یا تپش قلب
- فشارخون پایین و احتمال غش
- فشارخون بالا و صورت برافروخته
- رنگ‌پریدگی
- دهان خشک
- تنش عضلانی
- سختی در تنفس
- معده عصبی
- از نظر جسمی احساس بیماری می‌کند
- سرگیجه
علائم روانی:
نشانه‌های روان‌شناختی از هر دو نشانه‌شناختی و رفتاری تشکیل شده است که عبارت‌اند از:
- وحشت یا پریشانی قابل‌مشاهده
- مکانیسم‌های کناره‌گیری
- به تعویق‌انداختن قرار ملاقات دندانپزشکی یا تأخیر در شروع ویزیت
- مشکل در خوابیدن شب‌های قبل از ویزیت
- بدبینی و فرض بدترین سناریو
- نگرانی دائمی
دلایل احتمالی اضطراب دندانپزشکی
دلایل اضطراب دندانپزشکی می‌تواند از عوامل خارجی یا داخلی ناشی شود. این بدان معناست که ترس و اضطراب می‌تواند ناشی از عوامل خارجی مانند محرک‌های محیطی و اتفاقاتی باشد که در مطب دندانپزشکی روی بیماران تاثیر می گذارد.
دلیل اضطراب می‌تواند یک تجربه آسیب‌زا باشد
اضطراب دندانپزشکی می‌تواند به دلیل تجربیات بد از کلینیک‌های دندانپزشکی باشد. یک درمان تهاجمی دندانپزشکی که منجر به درد و عارضه می‌شود، خاطره بدی را برای بیمار ایجاد می‌کند و او از انجام یک عمل دندانپزشکی دیگر می‌ترسد. تجارب بد به‌خصوص در دوران کودکی باعث ترس و اضطراب بیشتر می‌شود.
دلیل دیگر می‌تواند رفتار سرد و غیردوستانه دندانپزشک باشد. هنگامی که یک تعامل ضعیف بین بیمار و دندانپزشک شکل می‌گیرد، بیمار نمی‌تواند اطلاعات زیادی در مورد این روش داشته باشد و نمی‌تواند به‌خوبی ارتباط برقرار کند تا نگرانی خود را بیان کند و این منجر به ترس و اضطراب می‌شود.
به‌غیراز تجربیات ناخوشایند در مطب دندانپزشکی، تجربه ترومای قبلی مربوط به سایر پزشکان و محیط‌های پزشکی نیز می‌تواند باعث ناراحتی در درمان شود. به عبارت ساده، مردم و به‌خصوص کودکان از هرکسی که روپوش سفید بپوشد می‌ترسند.
همیشه یک رویداد آسیب‌زا، دلیل اصلی برای اضطراب دندانپزشک نیست، یکی از موارد شنیدن تجربیات ناگوار دیگران است که می‌تواند تصویر منفی در ذهن فرد ایجاد کند و باعث فوبیای دندانپزشکی شود.
این مورد از ترس می‌تواند از طریق مشاهده عوارض یا درد دیگران، شنیدن داستان‌های آنها یا فقط خواندن این تجربیات باشد. فوبیای دوران کودکی بیشتر به دلیل مشاهده یک تجربه آسیب‌زا از یکی از اعضای خانواده شکل می‌گیرد. این می‌تواند ترس از درد را در افراد بدون تجربه مستقیم قبلی تشدید کند. آنها تصویری دردناک در سرخود می‌سازند و هنگام مراجعه به دندانپزشک اضطراب دارند.
یکی دیگر از عواملی که به ترس از دندانپزشکی دامن می‌زند، رسانه‌ها هستند. داستان‌هایی که در رسانه‌های جمعی و بسترهای اینترنتی به اشتراک گذاشته می‌شوند، مردم را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. یک داستان مخرب از درمان‌های دندانپزشکی که اشتباه انجام شده است، بسیاری از مردم را می‌ترساند و آنها ناخودآگاه از خود می‌پرسند که اگر این اتفاق برای من هم بیفتد چه؟
ممکن است علت اضطراب، ترس از تجهیزات دندانپزشکی باشد
آمپول بی‌حسی، فرزها و سایر تجهیزات دندانپزشکی بسیاری از مردم را می‌ترسانند صداهای خشن و ترسناک ناشی از ابزارهای مختلف دندانپزشکی باعث ایجاد اضطراب و ناراحتی می‌شود. مردم درک روشنی از این که این دستگاه‌ها در دهان خود قرار می‌گیرند چه کاری انجام می‌دهند ندارند و این باعث ترس آنها می‌شود.
ممکن است علت اضطراب ترس از خون و خونریزی باشد
بسیاری از افراد از خونریزی و دیدن خون خود می‌ترسند. وقتی صحبت از دندانپزشکی می‌شود خون و خونریزی را تصور می‌کنند و این دلیل ترس و استرس آنها می‌شود و هیچ استثنایی برای آنها وجود ندارد، حتی اگر این خون فقط چند قطره باشد.
ممکن است ترس از خفگی داشته باشد
برخی از افراد این ترس را دارند که وقتی دهانشان در اثر داروها بی‌حس می‌شود، ممکن است خون یا بزاقشان آنها را خفه کند.
ممکن است ترس از کمبود فضای و حریم شخصی باشد
بسیاری از افراد جامعه ممکن است زمانی که شخصی بیش از حد به آنها نزدیک می‌شود، احساس ترس کنند. آنها احساس می‌کنند که به حریم خصوصی آنها تجاوز شده است و در نتیجه واکنش‌های احساسی از خود نشان می‌دهند.
ترس و اضطراب ممکن است از ویژگی‌های شخصیتی باشد
دو ویژگی اصلی که نقش مهمی در دنتوفوبیا دارند روان رنجوری و برون‌گرایی هستند. اما منظور از آنها چیست و چگونه با اضطراب دندانی ارتباط دارند؟ روان رنجوری یک ویژگی شخصیتی است که احساس اضطراب، خودآگاهی، عصبانیت، تحریک‌پذیری و افسردگی را تشدید می‌کند. افراد با این ویژگی در تفسیر موقعیت‌های معمولی مشکل دارند و معمولاً آنها را تهدیدآمیز و خطرناک می‌بینند.
آنها به موقعیت‌های ناراحت‌کننده واکنش خوبی نشان نمی‌دهند و به‌شدت ناامید می‌شوند. این ویژگی با مشکلات جسمی و عوارضی همراه است که در شرایط استرس‌زا تشدید می‌شود برای این افراد مراجعه به کلینیک دندانپزشکی ممکن است یک چالش بزرگ و ترسناک به نظر برسد.
یکی دیگر از ویژگی‌های شخصیتی که می‌تواند عامل اضطراب دندانپزشکی باشد، درون‌گرایی است. بر اساس مطالعات، افراد درون‌گرا در مقایسه با افراد برون‌گرا بیشتر از ترس و اضطراب دندانپزشکی رنج می‌برند.
ممکن است این ترس ارثی باشد
یک جزء ژنتیکی مسئول ترس و اضطراب دندانی است، بنابراین اضطراب دندانپزشک می‌تواند از والدین به ارث برسد. این ژن روی دخترها بیشتر از پسرها تأثیر می‌گذارد.
ممکن است نشانی از یک بیماری روحی باشد
دنتوفوبیا را می‌توان همراه با برخی از بیماری‌های روانی مشاهده کرد. رایج‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- افسردگی
- اختلال اضطراب فراگیر
- اختلال دوقطبی
- احساس ازدست‌دادن کنترل. هنگامی که بیمار احساس می‌کند نمی‌تواند وضعیت را کنترل کند، به‌خصوص زمانی که درمان تهاجمی انجام می‌شود، وحشت می‌کند.
- PTSD با نام اختلال استرس پس از سانحه
چگونه با اضطراب دندانپزشک مقابله کنیم؟
اضطراب دندانپزشکی اختلالی است که نیاز به مدیریت و درمان دارد. دو مؤلفه اصلی که در مدیریت اضطراب نقش دارند، بیمار و دندانپزشک هستند. بیایید ببینیم چگونه با اضطراب دندانپزشک مقابله کنیم.
چگونه دندانپزشک می‌تواند به شما کمک کند تا بر اضطراب خود غلبه کنید؟
دندانپزشک شما می‌تواند کمک بزرگی برای ازبین‌بردن استرس شما باشد، زیرا آنها با بیماران زیادی ملاقات می‌کنند که از شرایط مشابه شما رنج می‌برند. یک دندانپزشک متخصص می‌داند که چگونه با این وضعیت برخورد کند و به شما کمک کند بر ترس خود غلبه کنید.
گفتگو و همکاری
با دندانپزشک خود صحبت کنید. بگذارید بدانند که از این وضعیت می‌ترسید. دانستن این موضوع به آنها کمک می‌کند تا بفهمند چه چیزی باید انتظار داشته باشند و بر اساس آن عمل کنند. ممکن است برخورد با بیمار مبتلا به اضطراب شدید دشوار باشد و این بر درمان تأثیر می‌گذارد.
وقتی در مطب دندانپزشکی در مورد ترس خود صحبت می‌کنید، دندانپزشک می‌تواند با توضیح مرحله‌به‌مرحله کل روند استرس شما را کاهش دهد. با درک این روش، بیماران بیشتر به دندانپزشک اعتماد می‌کنند و کمتر می‌ترسند.
همچنین می‌توانید در مورد سیگنالی با دندانپزشک خود موافقت کنید تا در صورت احساس ناراحتی، عمل را متوقف کنید. بحث در مورد نگرانی شما همچنین کارکنان کلینیک دندانپزشکی را قادر می‌سازد تا از وضعیت شما آگاه شوند. کارکنان برای کاهش تنش شما همکاری خواهند کرد. یکی دیگر از تمرین‌های مؤثر، پخش موسیقی آرامش‌بخش در حین عمل است. این باعث کاهش سطح اضطراب می‌شود.
بی‌حسی، آرام‌بخش و مدیتیشن
اکسید نیتروژن یا گاز خنده روشی است که برخی از دندانپزشکان برای کمک به آرامش بیماران در طول درمان دندان استفاده می‌کنند. بیمار در طول عمل بیدار است؛ اما آرام و بدون استرس است. برخی از بیماران ممکن است پس ازبین‌رفتن اثرات، تمام جزئیات را به‌خاطر نداشته باشند.
دندانپزشکان می‌توانند داروهایی را برای تسکین اضطراب تجویز کنند تا به بیماران کمک کنند در طول فرآیند آرام بمانند. این معمولاً یک قرص تک‌دوز است که به بیمار داده می‌شود تا قبل از ویزیت با مدت‌زمان کوتاهی مصرف کند. به بیمار توصیه می‌شود که همراه داشته باشند، زیرا اثرات این داروها ممکن است مدتی طول بکشد تا به طور کامل از بین برود.
آرامبخشی آگاهانه یک تکنیک بسیار مفید برای افراد مبتلا به اضطراب شدید است. در این روش یک ماده آرام بخش برای تسکین اضطراب و یک ماده بی‌حس‌کننده برای جلوگیری از درد به بیمار داده می‌شود، چه به‌صورت خوراکی و چه از طریق ابزار. بیمار در حین عمل آگاه است و به تماس پاسخ می‌دهد اما درد یا ناراحتی احساس نمی‌کند. دندانپزشک و بیمار در مورد هرگونه بیماری زمینه‌ای در مورد این تکنیک صحبت می‌کنند.
بیهوشی عمومی
در صورت اضطراب شدید در دندانپزشک، از بیهوشی عمومی چه توسط دندانپزشک آموزش‌دیده یا یک متخصص بیهوشی استفاده می‌شود. در این حالت، عمل‌های دندانپزشکی در بیمارستان انجام می‌شود. بااین‌حال، انجام بیهوشی عمومی هر بار که فرد به مطب دندانپزشکی مراجعه می‌کند بی‌خطر نیست و باید برای غلبه بر این ترس غیرقابل‌توضیح به دنبال درمان جدی و مؤثر باشد. بهتر است از بیهوشی عمومی برای اقدامات دندانپزشکی که چالش‌برانگیز و پیچیده هستند و به زمان بیشتری نسبت به کار معمول نیاز دارند، استفاده کنید.
برای مدیریت ترس از دندانپزشکان چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
فرد مبتلا به اضطراب دندانپزشکی باید به دنبال راه‌هایی برای مدیریت این وضعیت باشد. گزینه‌های مفید مختلفی برای بهره‌مندی وجود دارد.
مکانیسم‌ها و تکنیک‌های مقابله روان‌شناختی
بحث در مورد وضعیت خود با یک روان‌شناس یا روانپزشک به شما کمک می‌کند مکانیسم‌های مقابله را بیاموزید و با ترس‌های خود با اطمینان روبرو شوید. این تکنیک‌ها عبارت‌اند از:
تمرینات تنفس عمیق:
یکی از شناخته‌شده‌ترین تمرین‌ها برای مقابله با استرس و اضطراب، نفس‌های عمیق است که با رساندن اکسیژن بیشتر به بدن و تنظیم وضعیت تغییریافته به کاهش تنش کمک می‌کند.
تصویرسازی هدایت شده:
این روش خوبی برای رهایی از استرس است. فرد تصاویر مثبت و خوشایند را به تصویر می‌کشد. با به‌تصویرکشیدن تصاویر زیبا در ذهن فرد آرام می‌شود و کمتر مضطرب می‌شود.
قرارگرفتن در معرض تدریجی یا حساسیت‌زدایی سیستماتیک:
این یک درمان روانپزشکی است که به‌تدریج بیمار مضطرب را در معرض موقعیتی قرار می‌دهد که از آن می‌ترسد. با مواجهه آهسته با این موقعیت، بیمار کمتر می‌ترسد و می‌آموزد که این وضعیت به‌اندازه‌ای که به آن اعتبار داده‌اند ترسناک و استرس‌زا نیست. بیمار باتجربه گام‌به‌گام موقعیت، این فرصت را پیدا می‌کند که تمام جنبه‌های پنهان آن را که به دلیل ترس شدید قادر به دیدن آن نبوده است، کشف کند. این درمان مبتنی بر مواجهه باعث می‌شود وضعیت کمتر ترسناک باشد.
مدیتیشن و آرامش عضلانی:
مدیتیشن به افراد کمک می‌کند تا روی قسمت‌های مختلف بدن خود تمرکز کنند و بر آنها کنترل داشته باشند. ماهیچه‌ها در نتیجه استرس منقبض می‌شوند که منجر به ناراحتی و اضطراب بیشتر می‌شود. یک راه مفید برای آرامش عضلانی، مدیتیشن و تمرکز روی آنهاست.
ذهن‌آگاهی:
این یک روش جدید و تخصصی مدیتیشن است. ذهن‌آگاهی یعنی توجه به محیط اطراف، موقعیت فعلی، افکار، احساسات و موقعیت خود در لحظه بدون قضاوت یا تحلیل آنها. تمرکز حواس به معنای آگاهی از آنچه در اطراف شماست و پذیرش آن بدون قضاوت یا واکنش بیش از حد است.
حواس‌پرتی:
با عدم توجه به موقعیت نامناسب و پرت کردن حواس خود، بیماران می‌توانند آسوده خاطر باشند و از تجربه منفی جلوگیری کنند. گوش دادن به موسیقی یا لمس یک وسیله آرامش‌بخش می‌تواند گزینه‌های خوبی برای حواس پرتی باشد. همیشه می‌توانید شیئی را با خود ببرید که به شما آرامش می‌دهد و به شما کمک می‌کند آرام بمانید.
هیپنوتیزم:
یک حالت آرامش یا خواب القایی است که توسط یک فرد آموزش‌دیده و متخصص انجام می‌شود. این به بیمار کمک می‌کند تا با ترس از درد، اضطراب و استرس مقابله کند.
سایر تکنیک های آرام سازی:
مانند نوشیدن چای یا انجام یوگا قبل از قرار ملاقات می‌تواند در مدیریت استرس مفید باشد. این موضوع را با دندانپزشک خود در میان بگذارید تا ببینید آیا ممکن است در درمان شما اختلال ایجاد کند یا خیر.
یک دوست با خودت ببر!
یکی از اعضای خانواده یا دوستان نزدیک شما می‌تواند شما را تا مطب دندانپزشکی همراهی کند. حضور یک عزیز می‌تواند فضا را کمتر ترسناک و آرامش‌بخش کند. در صورت امکان، گرفتن دست یا شنیدن صدای آنها می‌تواند تسکین بزرگی باشد.
به دندانپزشک خود اطلاع دهید!
صحبت کردن در مورد اضطراب دندانی خود، به‌خصوص قبل از قرار ملاقات، به دندانپزشک و کارکنان کمک می‌کند تا بهتر همکاری کنند و در صورت نیاز به شما کمک کنند. دندانپزشک می‌تواند کل فرآیند را با جزئیات توضیح دهد، بنابراین شما می‌دانید چه اتفاقی قرار است بیفتد و کمتر در مورد آن عصبی باشید.
اضطراب شدید در دندانپزشک چقدر بر سلامت دهان و دندان شما تأثیر می‌گذارد؟
بدون شک، ویزیت‌های دندانپزشکی مرتب برای حفظ یک روال خوب مراقبت از دندان و متعاقباً سلامت دهان و دندان بسیار مهم است. اضطراب دندانپزشکی منجر به اجتناب از درمان‌های دندانپزشکی می‌شود. این امر باعث بدتر شدن و مشکلات سلامت دندان می‌شود.
در نتیجه فرد از مراجعه به دندانپزشک خجالت می‌کشد و حتی در صورت انجام این کار به دلیل وضعیت بد دندان‌های خود به درمان‌های تهاجمی‌تر و شدیدتری نیاز پیدا می‌شود. این به ترس و اضطراب آنها اضافه می‌کند و بنابراین یک چرخه معیوب ایجاد می‌شود. اجتناب از مراقبت‌های دندانی به دلیل اضطراب می‌تواند منجر به عوارض سلامت دندان مانند پوسیدگی دندان، حفره، ازدست‌دادن دندان، بیماری پریودنتال و بیماری لثه شود.
بسیاری از مشکلات دهان و دندان مانند سرطان دهان از طریق معاینات منظم تشخیص داده می‌شوند. مراقبت‌های پیشگیرانه یکی دیگر از نتایج ضروری دندانپزشکی است که به دلیل عدم حضور در قرار ملاقات‌های دندانپزشکی از بین می‌رود.
ترس غیرمنطقی از دندانپزشکان و کار دندانپزشکی نه‌تنها بر سلامت دندان بلکه بر سلامت کلی تأثیر منفی می‌گذارد. بهداشت ضعیف دهان و دندان می‌تواند منجر به بسیاری از عوارض سلامتی مانند بیماری‌های قلبی عروقی، اختلالات تنفسی، دیابت، عفونت عمومی جریان خون و حتی آبسه مغزی شود. به عبارت ساده، ترس از دندانپزشک می‌تواند کیفیت زندگی شما را تحت‌تأثیر قرار دهد.
