در میان آزاردهنده‌ترین شرایط اورژانسی دندان، آبسه دندان جایگاه ویژه‌ای دارد؛ مشکلی که هم بسیار دردناک است و هم در صورت نادیده‌گرفتن، می‌تواند به‌شدت خطرناک شود. آنچه اغلب با یک دندان‌درد خفیف آغاز می‌شود، ممکن است به‌سرعت به عفونتی جدی منجر شود؛ تورم شدید، درد ضرباندار و در برخی موارد، عوارضی فراتر از دهان و دندان، از جمله پیامدهای آن است.
بسیاری از بیماران تنها زمانی به دندانپزشک مراجعه می‌کنند که درد به‌حدی می‌رسد که دیگر قابل تحمل نیست، اما تا آن زمان، عفونت ممکن است به بافت‌های عمقی یا حتی استخوان فک گسترش یافته باشد. این در حالی است که با تشخیص زودهنگام و مراقبت تخصصی؛همانند آنچه در کلینیک دکتر رحیمی ارائه می‌شود؛ آبسه دندان به‌طور مؤثر قابل درمان است. درمان به‌موقع نه‌تنها موجب تسکین درد می‌شود، بلکه از آسیب‌های پایدار نیز جلوگیری می‌کند.
در این مقاله جامع، به‌طور کامل با دلایل، علائم هشداردهنده، روش‌های تشخیص و درمان‌های پیشرفته آبسه دندان آشنا می‌شوید، تا بتوانید با آگاهی و آرامش، مسیر درمان و بهبودی را با اطمینان دنبال کنید.
آبسه دندان چیست؟
آبسه دندان نمونه‌ای از کوچک‌ترین آبسه بدن از نظر اندازه است که روی دندان‌ها دیده می‌شود. آنها به دلایلی مانند پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه در نتیجه نشستن میکروب‌ها در ریشه دندان یا اطراف آن ایجاد می‌شوند. آبسه‌های دندان آبسه‌هایی هستند که باعث تورم اطراف خود می‌شوند و در بیماران به‌شدت دردناک هستند. این آبسه‌ها به نام آبسه دندان یا آبسه لثه نیز شناخته می‌شوند. هنگامی که یک آبسه تشخیص داده شد، باید به طور مؤثر درمان شود. اول‌ازهمه، درمان با آنتی‌بیوتیک مناسب برای محدودکردن آبسه آغاز می‌شود. سپس تخلیه آبسه توسط دندانپزشک ضروری است.
آبسه یک اصطلاح پزشکی است و به معنای تجمع چرک در ناحیه‌ای از بدن است. به‌عبارت‌دیگر، التهاب ناشی از هجوم باکتری در هر قسمت از بدن باعث مرگ سلول‌ها می‌شود. ازآنجایی‌که این سلول‌های مرده و گلبول‌های سفید آسیب‌دیده که با باکتری‌ها مبارزه می‌کنند، نمی‌توانند از بدن خارج شوند، در ناحیه خاصی تجمع می‌کنند و باعث تورم می‌شوند. اگر این تورم در لثه یا ریشه دندان ایجاد شود به آن آبسه دندان می‌گویند.
آبسه چگونه تشکیل می شود؟
آبسه دندان یک التهاب منطقه‌ای کوچک اما جدی است که ریشه دندان و بافت‌های اطراف آن را درگیر می‌کند و معمولاً همراه با تب و درد موضعی است که اگر درمان نشود به استئوتیت، پریوستیت، سلولیت یا استئومیلیت تبدیل می‌شود. زمانی که مزمن می‌شود به کیست رادیکولار تبدیل می‌شود یا با ایجاد فیستول مخاط دهان یا پوست صورت را سوراخ می‌کند و به محیط خارجی تخلیه می‌شود.
دلیل تشکیل آبسه دندان:
معمولاً در نتیجه پوسیدگی دندان، التهاب پالپ دندان شروع می‌شود. التهاب پالپ (پالپیت) به نوک ریشه دندان یعنی پریودونزیوم گسترش می‌یابد. در این فرایند دردناک، از لحظه انتشار التهاب به نوک ریشه، دندان به فشارهای عمودی حساس است. حتی کوچک‌ترین تماس با دندان دردناک است.
برخی افراد پوسیدگی دندان را یک مشکل جدی برای سلامتی نمی‌دانند. اما اگر به‌موقع و درست مداخله نشود، می‌تواند منجر به بیماری مشکل‌سازتر شود. ازآنجایی‌که چرک در آبسه مایع است، به ضعیف‌ترین نواحی زیر مخاط گسترش می‌یابد و با سوراخ کردن مخاط یا پوست از نقطه‌ضعف به محیط خارجی باز می‌شود. این فیستولیزاسیون (فیستول، فیستول دادن) نامیده می‌شود.
آبسه دندان یک وضعیت قابل پیشگیری قبل از وقوع است. اما برای محافظت از بدن خود در برابر این بیماری، ابتدا باید بدانید که چه چیزی باعث آن می‌شود. شایع‌ترین علت آبسه مصرف مکرر غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قند و کربوهیدرات است. پس از مصرف چنین غذاهایی، دهان برای رشد باکتری‌ها مناسب می‌شود و این باکتری‌ها با رفتن به عمق حفره‌ها و شکستگی دندان‌ها باعث ایجاد آبسه می‌شوند.
از دیگر عواملی که باعث ایجاد آبسه در دندان‌ها می‌شود، پوسیدگی‌های دندانی درمان نشده، قسمت‌های آسیب‌دیده مینای دندان، جمع‌شدن بقایای مواد غذایی روی دندان‌ها و عدم توجه کافی به بهداشت دندان و به‌طورکلی دهان و دندان است. هنگامی که مراقبت از دندان‌های خود برایتان دشوار است، سعی کنید این را به‌خاطر بسپارید: تخلیه آبسه فرایند بسیار پرزحمت‌تری است.
آبسه دندان اغلب زمانی ایجاد می‌شود که بافت نرم پالپ در کانال ریشه در اثر عفونت در داخل یا اطراف ریشه دندان ملتهب شود یا بمیرد.
4 نوع آبسه دندان:
آبسه پریودنتال:
آبسه پریودنتال در درجه اول بر روی پاکت لثه تأثیر می‌گذارد و ممکن است تا ساختار استخوان اطراف گسترش یابد. این نوع آبسه معمولاً در افرادی که از بیماری پریودنتال رنج می‌برند، رخ می‌دهد، جایی که عمیق شدن پاکت‌های لثه به دلیل تجمع پلاک باعث می‌شود باکتری‌ها تکثیر شوند و آبسه تشکیل دهند.
علائم:
- درد ناگهانی و شدید در لثه
- تورم و قرمزی در لثه‌های اطراف ناحیه آسیب دیده
- ترشح احتمالی چرک از جیب لثه
- طعم بد دهان یا بوی بد دهان
درمان:
- درناژ: دندانپزشک یا پریودنتیست ممکن است آبسه را برای کاهش فشار و درد تخلیه کند.
- جرم گیری و صاف کردن ریشه: این شامل تمیز کردن عمیق زیر خط لثه برای حذف پلاک و جرم و کمک به بهبود لثه است.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر عفونت شدید باشد یا خطر گسترش وجود داشته باشد، ممکن است تجویز شوند.
- مراقبت‌های بعدی: برای نظارت بر بهبود و اطمینان از بازیابی سلامت پریودنتال، بازدیدهای بعدی منظم ضروری است.
آبسه پری‌آپیکال (آبسه پری اپیکال):
آبسه پری‌آپیکال در نوک ریشه دندان ایجاد می‌شود. معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که عصب دندان به دلیل پوسیدگی عمیق، ضربه یا پرکردگی‌های بزرگ که بر پالپ دندان تأثیر می‌گذارد، عفونی می‌شود.
علائم:
- دندان درد ضربان دار که می‌تواند به استخوان فک، گردن یا گوش گسترش یابد
- حساسیت به دمای سرد و گرم
- تورم و قرمزی در لثه‌های اطراف دندان آسیب دیده
- درد هنگام جویدن یا گاز گرفتن
درمان:
- درمان ریشه: این رایج‌ترین درمان است که شامل برداشتن پالپ عفونی، تمیز کردن کانال ریشه و آب بندی آن برای جلوگیری از عفونت بیشتر است.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: اگرچه همیشه ضروری نیستند، اما اگر عفونت نشانه‌هایی از گسترش را نشان داد، ممکن است تجویز شوند.
- کشیدن دندان: اگر دندان بیش از حد آسیب دیده باشد که نمی‌توان با درمان ریشه دندان را نجات داد، ممکن است نیاز به کشیدن داشته باشد.
آبسه لثه (آبسه ژنژیوال):
آبسه لثه آبسه‌ای است که به بافت لثه محدود می‌شود و دندان‌ها یا رباط پریودنتال را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. معمولاً زمانی که اجسام خارجی مانند ذرات غذا یا باقی مانده‌های دیگر در لثه فرو می‌روند ایجاد می‌شود.
علائم:
- تورم و قرمزی موضعی لثه
- دردی که ممکن است تیز و موضعی باشد
- ترشح احتمالی چرک هنگام فشار دادن
درمان:
- تمیز کردن حرفه‌ای: درمان اولیه حذف جسم خارجی و تمیز کردن کامل ناحیه عفونی است.
- درناژ: در صورت وجود چرک، دندانپزشک ممکن است نیاز به تخلیه آبسه داشته باشد.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر عفونت قابل توجهی وجود داشته باشد یا اگر بیمار دچار نقص ایمنی باشد، ممکن است تجویز شوند.
- مدیریت درد: مسکن‌های بدون نسخه می‌توانند به مدیریت ناراحتی کمک کنند.
آبسه پری کرونال:
آبسه پریکرونال در اطراف تاج یک دندان نیمه رویش یافته، معمولاً دندان عقل رخ می‌دهد. این نوع آبسه با پریکورونیت همراه است که التهاب بافت لثه اطراف تاج دندان نیمه رویش یافته است. این اغلب به دلیل عدم رعایت بهداشت در اطراف دندان نیمه رویش یافته است که ذرات غذا و باکتری‌ها در آن قسمت گیر می‌کنند.
علائم:
- تورم و قرمزی اطراف دندان آسیب دیده
- بافت لثه دردناک و متورم در اطراف تاج دندان
- مشکل در باز کردن دهان یا بلع در صورت شدید بودن تورم
- بد مزه بودن دهان یا بوی بد ناشی از چرک
درمان:
- بهبود بهداشت دهان و دندان: تمیز کردن منظم و کامل، به ویژه اطراف دندان آسیب دیده، برای حذف زباله‌های به دام افتاده.
- درناژ: ممکن است آبسه برای رفع تجمع چرک نیاز به تخلیه داشته باشد.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: ممکن است برای کنترل عفونت تجویز شوند، به خصوص اگر درگیری سیستمیک وجود داشته باشد.
- درمان جراحی: در برخی موارد، ممکن است در صورت بروز عفونت‌های مکرر و یا اگر دندان روی دندان‌های دیگر تأثیر می‌گذارد، نیاز به برداشتن اپرکولوم (فلپ لثه پوشاننده دندان) یا حتی کشیدن دندان باشد.
هر دو آبسه لثه و پری کرونال نیاز به توجه سریع دندانپزشک برای مدیریت عفونت و جلوگیری از عوارض بیشتر دارند. معاینات منظم دندانپزشکی و رعایت بهداشت دهان و دندان برای پیشگیری از این نوع آبسه‌ها کلیدی است.
تفاوت انواع آبسه دندان
شناخت نوع آبسه دندان، یکی از ارکان اصلی تشخیص و درمان دقیق است. هر نوع از این عفونت‌ها محل درگیری، علائم و روش درمانی خاص خود را دارد.
- آبسه پری‌آپیکال: در نوک ریشه دندان ایجاد می‌شود، معمولاً به دلیل پوسیدگی‌های عمیق که به پالپ دندان نفوذ کرده‌اند. این نوع آبسه در افراد دارای پوسیدگی پیشرفته شایع است.
• آبسه پریودنتال: در بافت‌های نگهدارنده دندان مانند رباط و استخوان ایجاد می‌شود، اغلب در نتیجه بیماری پیشرفته لثه.
• آبسه لثه‌ای: تورم موضعی در لثه است که به ریشه یا بافت پریودنتال نفوذ نکرده و معمولاً ناشی از گیر کردن مواد غذایی یا اجسام خارجی است.
درک تفاوت این انواع، به دندانپزشک اجازه می‌دهد که از درمان ریشه تا جراحی لثه، بهترین رویکرد را انتخاب کند.
آبسه دندان؛ عوارض نادیده گرفتن درمان
نادیده گرفتن آبسه دندان می‌تواند منجر به عواقب خطرناک زیر شود:
دکتر رحیمی بر تشخیص زودهنگام و مداخلات فوری تأکید دارد تا از این عوارض پیشگیری شود.
علائم هشداردهنده آبسه دندان
شناخت علائم اولیه آبسه دندان، برای پیشگیری از گسترش عفونت بسیار حیاتی است. در صورت مشاهده نشانه‌های زیر باید فوراً به دندانپزشک مراجعه شود:
- درد ضرباندار و شدید که به فک، گوش یا گردن انتشار می‌یابد
• تورم در صورت، گونه یا نواحی لنفاوی
• بوی بد دهان یا طعم چرکی
• حساسیت به فشار، گرما یا سرما
• تب، لرز و احساس خستگی
• وجود جوش چرکی روی لثه یا التهاب شدید لثه
تأخیر در درمان، ممکن است باعث ورود عفونت به استخوان فک یا سیستم گردش خون شده و جان بیمار را تهدید کند.
انواع روش‌های تشخیص آبسه دندان
چندین تکنیک تشخیصی توسط متخصصان دندانپزشکی برای شناسایی و ارزیابی میزان آبسه دندان استفاده می‌شود:
معاینه بالینی: اولین مرحله معاینه کامل دهان، دندان‌ها، لثه‌ها و بافت‌های اطراف است. دندانپزشکان به دنبال علائم تورم، قرمزی، درد و وجود چرک هستند.
اشعه ایکس دندان: اشعه ایکس به تعیین میزان عفونت کمک می‌کند و وجود آبسه در ریشه دندان یا در ساختارهای استخوانی اطراف آن را نشان می‌دهد. آنها همچنین می‌توانند هرگونه تحلیل استخوان اطراف دندان را آشکار کنند.
سی تی اسکن: برای موارد پیچیده‌تر، سی تی اسکن برای ارائه تصاویر دقیق از استخوان و بافت‌های نرم اطراف عفونت ممکن است لازم باشد. این کار به ویژه در شناسایی گسترش عفونت مفید است.
تست‌های پالپ الکتریکی: این آزمایش‌ها به تعیین سلامت پالپ داخل دندان کمک می‌کند. و ممکن است نشان دهد که پالپ نکروزه (مرده) است که در دندان‌های دارای آبسه پری‌آپیکال شایع است.
تست‌های حرارتی: اعمال گرما یا سرما بر روی دندان می‌تواند به تعیین حساسیت و حیات آن کمک کند. دندان‌های غیر حیاتی (آنهایی که به تغییرات دما پاسخ نمی‌دهند) اغلب با آبسه همراه هستند.
آسپیراسیون چرک: در برخی موارد، دندانپزشک ممکن است برای شناسایی باکتری‌های عامل عفونت، چرک را از ناحیه متورم خارج کند.
شناخت عوارض و روش‌های تشخیصی موجود برای آبسه‌های دندانی برای درمان مؤثر و پیشگیری از مشکلات شدیدتر سلامتی ضروری است. در صورت مشکوک شدن به آبسه دندان برای اطمینان از مدیریت و مراقبت مناسب، مشاوره فوری دندانپزشکی توصیه می‌شود.
آبسه دندان در کودکان
کودکان نیز در معرض آبسه دندان هستند، به‌ویژه زمانی که پوسیدگی یا ضربه به دندان شیری رخ دهد. علائم رایج در کودکان عبارتند از:
- بی‌قراری یا گریه بی‌دلیل
• تورم گونه یا لثه
• امتناع از خوردن یا مسواک زدن
• تب و کسالت عمومی
درمان شامل عصب‌کشی، کشیدن دندان یا تجویز آنتی‌بیوتیک توسط دندانپزشک اطفال است. رسیدگی سریع مانع آسیب به دندان‌های دائمی در حال رشد می‌شود.
درمان آبسه دندان در دوران بارداری
تغییرات هورمونی در دوران بارداری باعث حساسیت بیشتر لثه‌ها شده و احتمال آبسه را افزایش می‌دهد. درمان به‌موقع، هم برای مادر و هم جنین ضروری است. در کلینیک دکتر رحیمی، رویکرد درمان بسته به مرحله بارداری تنظیم می‌شود:
- سه‌ماهه اول: تنها درمان‌های اضطراری با احتیاط انجام می‌شوند
• سه‌ماهه دوم: امن‌ترین زمان برای درمان عصب‌کشی یا تخلیه آبسه
• سه‌ماهه سوم: فقط در صورت اضطرار درمان انجام می‌شود، با احتیاط برای حفظ آرامش مادر
آنتی‌بیوتیک‌های بی‌خطر مانند آموکسی‌سیلین تجویز می‌شوند و رادیوگرافی با شیلد محافظ انجام می‌گیرد.
آبسه دندان پس از درمان کانال ریشه
علل: اگر درمان به طور کامل تمام عفونت داخل کانال ریشه را از بین نبرد، یا اگر عفونت مجدداً به دندان وارد شود، ممکن است آبسه دندانی بعد از درمان کانال ریشه ایجاد شود.
گاهی اوقات، سیستم‌های پیچیده کانال ریشه با شاخه‌های متعدد ممکن است باکتری‌های باقیمانده‌ای را در خود جای دهند که می‌توانند منجر به عفونت مجدد شوند.
علائم:
- درد و تورم مداوم نشانه‌های رایجی هستند که نشان می‌دهند حتی پس از درمان کانال ریشه ممکن است آبسه ایجاد شود.
- افزایش حساسیت و ناراحتی هنگام گاز گرفتن یا اعمال فشار نیز ممکن است وجود داشته باشد.
درمان:
- درمان مجدد کانال ریشه: ممکن است نیاز به باز کردن مجدد دندان برای تمیز کردن کامل سیستم کانال باشد.
- آپیکوکتومی: اگر درمان مجدد امکان پذیر یا موفقیت آمیز نباشد، ممکن است اپیکوکتومی (برداشتن نوک ریشه و بافت عفونی اطراف آن) ضروری باشد.
- کشیدن دندان: در برخی موارد، اگر دندان را نتوان نجات داد، کشیدن دندان ممکن است آخرین راه حل باشد.
آبسه دندان روکش شده
علل: روکش‌ها خود باعث ایجاد آبسه دندان نمی‌شوند. با این حال، اگر به خوبی چسبانده نشده باشد یا اگر بهداشت دهان و دندان ضعیف باشد پوسیدگی می‌تواند در لبه‌های روکش ایجاد شود اگر این پوسیدگی به عمق دندان زیر روکش کشیده شود می‌تواند منجر به آبسه شود.
یک روکش قدیمی ممکن است آسیب ببیند و به باکتری اجازه نفوذ دهد و دندان را آلوده کند.
علائم: مانند سایر آبسه‌ها، علائم شامل درد، حساسیت به دما و تورم است. گاهی اوقات اگر آبسه شروع به تخلیه کند ممکن است طعم یا بوی بدی احساس شود.
درمان:
- برداشتن روکش و ارزیابی دندان: روکش دندان برای ارزیابی دندان زیرین و درمان هرگونه عفونت برداشته می‌شود.
- درمان کانال ریشه یا درمان مجدد: اگر قبلاً انجام نشده باشد، ممکن است درمان کانال ریشه یا عصب کشی لازم باشد. اگر دندان قبلاً درمان کانال ریشه شده باشد، ممکن است نیاز به درمان مجدد داشته باشد.
- روکش جدید: هنگامی که عفونت برطرف شد و دندان ثابت شد، می‌توان روکش جدیدی را نصب کرد.
آبسه دندان در محل دندان کشیده شده
علل: اگر بخشی از عفونت باقی مانده باشد یا اگر عفونت جدیدی وارد شود، ممکن است آبسه در حفره دندان کشیده شده ایجاد شود.
این امر به ویژه در کشیدن‌های سخت که دندان یا استخوان اطراف آن به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار گرفته است، رایج است.
علائم: علائم پس از کشیدن معمولاً شامل ناراحتی در بهبودی طبیعی است، اما اگر آبسه ایجاد شود، درد معمولاً به جای بهبود در طول زمان تشدید می‌شود و علائمی نظیر تورم، قرمزی و احتمالاً ممکن است تخلیه چرک از سوکت رخ دهد.
درمان:
- تمیز کردن و دبریدمان سوکت: دندانپزشک سوکت را تمیز می‌کند تا هر گونه بافت عفونی یا نکروزه را از بین ببرد.
- دارو: ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها برای کمک به مبارزه با عفونت، همراه با استراتژی‌های مدیریت درد تجویز شوند.
- نظارت: بازدیدهای بعدی برای اطمینان از اینکه سوکت به درستی بهبود می‌یابد بسیار مهم است.
آبسه دندان عقل نهفته
علل: آبسه دندان عقل نهفته زمانی رخ می‌دهد که دندان‌ها فضای کافی برای رویش یا رشد طبیعی نداشته باشند. آنها ممکن است در یک زاویه رشد کنند، تا حدی بیرون بیایند یا در زیر لثه و استخوان گیر افتاده باشند. این نهفتگی می‌تواند منجر به گیر کردن غذا و باکتری در اطراف دندان شود و باعث عفونت شود که ممکن است منجر به آبسه شود.
علائم:
- درد و تورم در ناحیه نزدیک دندان عقل آسیب دیده.
- لثه‌های قرمز، متورم یا دارای خونریزی.
- مشکل در باز کردن دهان یا بلعیدن.
درمان:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: برای کاهش عفونت و مدیریت علائم.
- برداشتن با جراحی: اغلب، درمان قطعی مشکلات مرتبط با دندان عقل نهفته، کشیدن است که شامل برداشتن دندان و هر بافت عفونی با جراحی است.
- مدیریت درد: اقدامات تسکین درد مناسب برای مدیریت درد تجویز می‌شود.
آبسه دندانی که ایمپلنت شده است:
علل: پری ایمپلنتیت مشابه بیماری پریودنتال است اما بر بافت‌های اطراف ایمپلنت دندان تأثیر می‌گذارد. ممکن است به دلیل بهداشت نامناسب دهان، قرار دادن نامناسب ایمپلنت یا بارگذاری بیش از حد (فشار بیش از حد روی ایمپلنت) رخ دهد.
عفونت می‌تواند منجر به از دست دادن استخوان اطراف ایمپلنت و در صورت عدم کنترل، تشکیل آبسه شود.
علائم:
- تورم و قرمزی اطراف ایمپلنت.
- ترشح چرک از محل ایمپلنت.
- گاهی اوقات، لق شدن ایمپلنت.
درمان:
- Deep Cleaning: از ابزارهای ویژه‌ای برای تمیز کردن سطح ایمپلنت بدون آسیب رساندن به آن استفاده می‌شود.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: ممکن است برای کنترل عفونت استفاده شود.
- جراحی اصلاحی: در موارد شدید، ممکن است جراحی برای تغییر شکل استخوان و برداشتن بافت عفونی مورد نیاز باشد.
- برداشتن ایمپلنت: اگر نتوان ایمپلنت را حفظ کرد، ممکن است نیاز به برداشتن آن باشد.
آبسه دندانی که درد ندارد:
علل: اگر آبسه به نواحی حساس فشار نیاورد یا مسیری برای تخلیه چرک ایجاد کرده باشد ممکن است بدون درد باشد. در برخی موارد، آسیب عصبی ناشی از عفونت یا عوامل دیگر ممکن است باعث کمبود درد شود.
علائم: فقدان درد به معنای عدم وجود عفونت نیست. علائم دیگر می‌تواند شامل تورم، طعم بد در صورت چرک قابل مشاهده باشد. برخی از افراد ممکن است فقط متوجه ناراحتی یا حساسیت خفیف شوند.
درمان:
- تشخیص: تشخیص بیماری حتی اگر بدون درد باشد، معمولاً با استفاده از اشعه ایکس دندان یا سایر تکنیک‌های تصویربرداری ضروری است.
- آنتی‌بیوتیک: آنتی‌بیوتیک یک رویکرد استاندارد برای مدیریت عفونت است.
- درمان کانال ریشه یا کشیدن: بسته به وضعیت دندان و محل آبسه، ممکن است به درمان‌های تهاجمی‌تری نیاز باشد.
در تمام این موارد، پیشگیری از طریق رعایت بهداشت دهان و دندان و ویزیت منظم دندانپزشکی برای جلوگیری از عوارض مرتبط با آبسه دندان بسیار مهم است. برای کسانی که ایمپلنت یا دندان‌های نهفته دارند، ممکن است مراقبت‌های ویژه‌ای لازم باشد تا اطمینان حاصل شود که مناطقی که تمیز کردن آنها سخت‌تر است، عاری از تجمع باکتری هستند.
جراحی در درمان آبسه
جراحی برای آبسه دندان معمولاً شامل تخلیه آبسه برای برداشتن چرک و عفونت است که به کاهش درد و کاهش گسترش عفونت کمک می‌کند. در موارد شدیدتر، روش‌های جراحی ممکن است شامل برداشتن هرگونه ساختار دندان بیمار، انجام درمان کانال ریشه یا حتی کشیدن دندان باشد.
انواع روش‌های جراحی:
- برش و تخلیه: یک برش کوچک در آبسه برای تخلیه چرک ایجاد می‌شود، و اغلب با شستشوی نمکی برای پاک‌سازی ناحیه انجام می‌شود.
- آپیکوکتومی: اگر درمان ریشه با شکست مواجه شود یا امکان پذیر نباشد، ممکن است اپیکوکتومی (برداشتن نوک ریشه و بافت عفونی اطراف آن) انجام شود.
- کشیدن دندان: گاهی اوقات، اگر دندان به شدت آسیب دیده یا عفونت شدید باشد، کشیدن دندان بهترین یا تنها گزینه است.
درمان‌های فوری برای آبسه دندان
اقدامات کمک‌های اولیه:
- کمپرس سرد: برای کاهش تورم و بی حس کردن درد، کمپرس سرد را در خارج از گونه قرار دهید.
- مسکن‌ها: مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن می‌توانند به مدیریت درد کمک کنند.
- فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید: آبسه دندان برای جلوگیری از عوارض نیاز به درمان حرفه‌ای دارند.
مراقبت حرفه‌ای:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: ممکن است برای کمک به کنترل عفونت تجویز شوند، به خصوص اگر تورم یا تب وجود داشته باشد.
- تخلیه اورژانسی: اگر آبسه شدید باشد، تخلیه فوری ممکن است توسط دندانپزشک یا جراح دهان انجام شود.
بهترین آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان آبسه دندان
در مواردی که تورم وسیع، تب یا خطر گسترش سیستمیک وجود دارد، آنتی‌بیوتیک نقش مکمل حیاتی در کنترل عفونت ایفا می‌کند. انتخاب دارو به شرایط بیمار و شدت آبسه بستگی دارد:
- آموکسی‌سیلین: خط اول درمان و مؤثر علیه باکتری‌های رایج دهانی
• کلیندامایسین: مناسب برای بیماران حساس به پنی‌سیلین، با اثر بالا بر باکتری‌های بی‌هوازی
• مترونیدازول: اغلب همراه با آموکسی‌سیلین برای عفونت‌های شدید
• سفالکسین: جایگزین ثانویه برای حساسیت‌های خاص
• آزیترومایسین: گزینه مناسب در موارد مقاومت دارویی
مصرف کامل دوره آنتی‌بیوتیک طبق تجویز پزشک الزامی است. قطع زودهنگام ممکن است منجر به عود عفونت یا مقاومت دارویی شود.
روش‌های درمان خانگی و فوری آبسه دندان
اگرچه درمان اصلی آبسه دندان تنها توسط دندانپزشک امکان‌پذیر است، اما برخی روش‌های خانگی می‌توانند تسکین موقت ایجاد کرده و التهاب را تا زمان مراجعه کاهش دهند:
- شست‌وشو با آب نمک گرم (یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب گرم)
• کمپرس سرد روی گونه برای کاهش تورم
• استفاده موضعی از روغن میخک جهت کاهش درد
• دهانشویه پراکسید هیدروژن (۳٪) رقیق‌شده با آب برای ضدعفونی
• قرار دادن خمیر سیر تازه به مدت کوتاه روی محل عفونت
این روش‌ها فقط تسکین‌دهنده موقت هستند و نباید جایگزین درمان کلینیکی شوند.
روش‌های ترکیدن آبسه دندان
تلاش برای ترکاندن یا تخلیه آبسه دندان به تنهایی توصیه نمی‌شود، زیرا خطر شیوع عفونت یا ایجاد عوارض بیشتر وجود دارد. چنین روش‌هایی باید همیشه توسط یک متخصص دندانپزشکی در یک محیط کنترل شده و استریل انجام شود.
روش‌های حرفه‌ای برای تخلیه آبسه دندان
ارزیابی بالینی: ابتدا دندانپزشک یا جراح دهان، شدت آبسه را از طریق معاینه فیزیکی و احتمالاً با اشعه ایکس دندان برای تعیین میزان عفونت ارزیابی می‌کند.
برش و زهکشی: دندانپزشک یک برش کوچک در آبسه ایجاد می‌کند و اجازه می‌دهد تا چرک خارج شود. این بلافاصله فشار را کاهش می‌دهد و می‌تواند به طور قابل توجهی درد را کاهش دهد.
تمیز کردن حفره آبسه: پس از تخلیه چرک، دندانپزشک حفره‌ای را که در آن آبسه ایجاد شده است تمیز می‌کند تا هر گونه باقیمانده یا مواد عفونی باقی مانده را از بین ببرد.
توصیه‌های پیشگیرانه: پس از درمان، متخصصان دندانپزشکی در مورد چگونگی حفظ بهداشت دهان و دندان و جلوگیری از آبسه‌های آینده توصیه‌هایی را ارائه می‌دهند. این شامل مسواک زدن منظم و نخ دندان کشیدن، استفاده از دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده و شرکت در معاینات معمول دندانپزشکی است.
دارو: پس از درناژ، دندانپزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها را برای کمک به رفع عفونت باقی مانده تجویز کند، به خصوص اگر نگرانی در مورد گسترش عفونت وجود داشته باشد یا اگر بیمار دچار نقص ایمنی باشد. همچنین ممکن است برای مدیریت ناراحتی پس از عمل، داروهای مسکن تجویز شود.
مراقبت‌های بعدی: دندانپزشک برای نظارت بر روند بهبود و اطمینان از رفع کامل عفونت، قرار ملاقات‌های بعدی را تعیین می‌کند. اگر دندان به شدت پوسیده یا آسیب دیدگی زیاد باشد، ممکن است درمان‌های اضافی مانند درمان کانال ریشه یا کشیدن دندان ضروری باشد.
بی‌حسی: بی حسی موضعی برای بی حس کردن ناحیه اطراف آبسه انجام می‌شود و اطمینان حاصل می‌شود که عمل بدون درد است. ممکن است از محلول نمکی استریل برای تمیزکردن محل و اطمینان از حذف تمام چرک استفاده شود.
با مدیریت حرفه‌ای آبسه، خطر عوارض به حداقل می‌رسد و شانس بهبودی کامل به حداکثر می‌رسد. اگر مشکوک به آبسه دندانی هستید، به جای اقدام به خوددرمانی، فوراً با دندانپزشک تماس بگیرید.
اکیداً توصیه می‌شود که خودتان سعی نکنید آبسه دندان را پاره کنید. انجام این کار می‌تواند منجر به عفونت بیشتر شود، باکتری‌ها را در جریان خون پخش کند و باعث مشکلات جدی‌تری برای سلامتی شود.
رویکرد حرفه‌ای:
دندانپزشک معمولاً آبسه را در یک محیط کنترل شده و استریل تخلیه می‌کند تا خطر عوارض را به حداقل برساند. این اغلب تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که فرآیند بدون درد است.
به طور خلاصه، در حالی که برخی از درمان‌های فوری و سنتی می‌توانند به طور موقت علائم آبسه دندان را تسکین دهند، مراقبت‌های دندانپزشکی حرفه‌ای برای مدیریت صحیح و جلوگیری از عوارض جدی بسیار مهم است. برای هر گونه مسائل مربوط به آبسه دندان همیشه با دندانپزشک یا جراح دهان مشورت کنید.
روش‌های پیشگیری از آبسه دندان
پیشگیری همواره مؤثرتر از درمان است. راهکارهای اساسی شامل:
- مسواک زدن منظم با خمیر دندان حاوی فلوراید
• نخ‌دندان روزانه برای حذف پلاک‌های بین دندانی
• مراجعه دوره‌ای (هر ۶ ماه) به دندانپزشک
• درمان زودهنگام پوسیدگی‌ها
• پرهیز از مصرف قندهای ساده
• استفاده از محافظ دندان در ورزش‌ها
• توجه به خونریزی یا تورم لثه
• کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت
آبسه لثه با آبسه دندان چه تفاوتی دارد؟
در حالی‌که هر دو با تجمع چرک ناشی از عفونت همراه‌اند، منشأ و ساختار درگیر شده متفاوت است:
- آبسه لثه‌ای در پاکت‌های پریودنتال ایجاد می‌شود و معمولاً به علت بیماری لثه یا گیر کردن ذرات غذاست
• آبسه دندانی در داخل پالپ دندان شکل می‌گیرد و ناشی از پوسیدگی یا آسیب به ریشه دندان است
آبسه دندانی معمولاً درد شدیدتری دارد و نیازمند درمان ریشه یا کشیدن دندان است، درحالی‌که آبسه لثه با جرم‌گیری عمقی و جراحی لثه درمان می‌شود.
بهترین دکتر برای آبسه دندان کیست؟
هنگامی که صحبت از درمان آبسه دندان می‌شود، بهترین متخصصی که باید با آن مشورت کرد، دندانپزشک یا متخصص ریشه دندان است. در اینجا نحوه پیدا کردن حرفه‌ای مناسب آمده است:
دندانپزشک عمومی: با دندانپزشک عمومی شروع کنید. آنها در تشخیص و درمان آبسه دندان مهارت دارند و می‌توانند درمان کانال ریشه، کشیدن را انجام دهند در صورت نیاز آنتی‌بیوتیک تجویز کنند.
اندودنتیست: برای موارد پیچیده‌تر، به ویژه مواردی که قسمت‌های داخلی دندان‌ها را درگیر می‌کنند، یک متخصص ریشه ایده آل است. اندودنتیست‌ها در درمان بیماری‌های پالپ و اعصاب دندان تخصص دارند و در درمان ریشه دندان متخصص هستند.
جراح دهان: اگر آبسه نیاز به مداخله جراحی داشته باشد یا اگر با عوامل دیگری مانند دندان‌های نهفته پیچیده شده باشد، ممکن است جراح دهان و دندان لازم باشد.
با پیروی از این اقدامات پیشگیرانه و دانستن محل یافتن مراقبت‌های دندانپزشکی تخصصی، می‌توانید به طور موثر خطر آبسه دندان را مدیریت کنید و در صورت بروز آنها از درمان سریع و موثر اطمینان حاصل کنید.
چه زمانی باید برای آبسه دندان به دندانپزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده علائم زیر، مراجعه فوری به دندانپزشک ضروری است:
- درد مداوم و ضرباندار دندان
• تورم لثه یا صورت
• وجود تب، لرز یا ضعف عمومی
• اختلال در بلع یا تنفس
• ترشح چرک یا بوی بد شدید در دهان
• وجود برجستگی چرکی روی لثه
هرگونه تأخیر می‌تواند منجر به عوارض جبران‌ناپذیر مانند درگیری استخوان، سینوس‌ها یا حتی سپسیس شود.
سوالات متداول آبسه دندان
بله، آبسه دندان نوعی عفونت دندان است که با تجمع چرک به دلیل تهاجم باکتری به پالپ دندان یا بافت‌های اطراف لثه مشخص می‌شود.
به طور معمول، آنتی‌بیوتیک‌ها برای مبارزه با عفونت تجویز می‌شوند و مسکن‌ها (مانند ایبوپروفن یا استامینوفن) برای مدیریت درد توصیه می‌شوند. همیشه از تجویز دندانپزشک برای این داروها پیروی کنید.
بله، آبسه دندان اغلب به دلیل فشار چرک انباشته شده و التهاب بافت‌های اطراف باعث درد قابل توجهی می‌شود.
آبسه پریودنتال، یکی از انواع آبسه دندان، به طور خاص در لثه‌ها رخ می‌دهد و به طور مستقیم با عفونت یا بیماری لثه مرتبط است.
بله، آبسه دندان می‌تواند باعث تورم صورت شود، به خصوص اگر عفونت از ریشه دندان به سمت بافت‌های صورت گسترش یابد.
درمان ارتودنسی به خودی خود باعث آبسه دندان نمی‌شود. با این حال، مراقبت و بهداشت نامناسب در طول درمان می‌تواند خطر عفونت منجر به آبسه را افزایش دهد.
بله، می‌تواند خطرناک باشد. در صورت عدم درمان، عفونت می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن سرایت کند و منجر به عوارض شدید سلامتی شود.
بله، مراجعه به دندانپزشک برای تشخیص و درمان مناسب برای جلوگیری از بدتر شدن عفونت بسیار مهم است.
آبسه دندان مکرر ممکن است به دلیل بهداشت نامناسب دندان، استعدادهای ژنتیکی، یا مسائل حل نشده دندانی باشد که به باکتری‌ها اجازه می‌دهد باقی بمانند.
بله، اگر عفونت گسترش یابد یا تورم قابل توجهی وجود داشته باشد، می‌تواند منجر به ناراحتی و گلودرد شود.
بله، تلاش برای ترکیدن آبسه به تنهایی می‌تواند عفونت را گسترش دهد و شرایط را پیچیده کند. این کار فقط باید توسط یک متخصص در یک محیط کنترل شده انجام شود.
آبسه نشان دهنده عفونت فعال است و نیاز به درمان دارد. تأخیر در مراقبت از دندان می‌تواند منجر به عوارض شدید شود.
کیست دندان یک کیسه پر از مایع است که ممکن است در اطراف ریشه دندان مرده یا فرورفته ایجاد شود، اغلب خوش‌خیم و کمتر از آبسه که یک عفونت فعال است که نیاز به درمان فوری دارد.
بله، آبسه می‌تواند باعث از دست دادن استخوان اطراف دندان شود که ممکن است منجر به تحرک یا لق شدن دندان شود.
بله، درمان آبسه دندان اغلب یک اورژانس برای جلوگیری از گسترش عفونت و کاهش درد شدید در نظر گرفته می‌شود.
بله، در صورتی که دندان قابل نجات نباشد یا عفونت شدید باشد، کشیدن دندان ممکن است و گاهی ضروری است.
در صورت وجود درد شدید، تورم صورت، تب یا علائم عفونت در حال گسترش که خطرات جدی برای سلامتی دارند، درمان فوری لازم است.
بله، در مراحل اولیه یا در افراد با آستانه درد بالا ممکن است آبسه بدون درد ظاهر شود، اما با پیشرفت عفونت معمولاً دردناک می‌شود.
بله، در صورت گسترش عفونت، ممکن است تورم به گونه، گردن یا حتی چشم سرایت کند و نیازمند اقدام فوری باشد.
خیر، آنتی‌بیوتیک فقط نقش مکمل دارد. تخلیه عفونت یا درمان ریشه ضروری است تا منبع عفونت حذف شود.
آبسه لثه‌ای در پاکت لثه‌ای ایجاد می‌شود و به ریشه دندان مرتبط نیست، اما آبسه دندانی از پالپ دندان منشأ می‌گیرد.
بله، در موارد شدید ممکن است عفونت وارد جریان خون شده و منجر به سپسیس یا درگیری اندام‌های دیگر شود.
بسته به میزان آسیب دندان، ممکن است عصب‌کشی کافی باشد. در موارد شدید، کشیدن دندان لازم است.
درمان ناقص، عدم رعایت بهداشت دهان، یا پوسیدگی‌های مجدد می‌توانند باعث عود آبسه شوند. بررسی‌های دوره‌ای ضروری است.
