ترمیم لثه و تحلیل لثه از مهمترین موضوعاتی است که در جراحی لثه و ایمپلنت هر روز با آن سروکار داریم. بسیاری از مراجعهکنندگان ابتدا فقط از «زشت شدن لبخند» یا «حساس شدن دندانها به سردی و گرمی» شکایت میکنند؛ اما پشت این نشانههای به ظاهر ساده، گاهی تحلیل تدریجی بافت لثه و استخوان نهفته است؛ فرآیندی که اگر بهموقع تشخیص و درمان نشود، میتواند به لقشدن دندانها، پوسیدگی ریشه و حتی از دست دادن دندان منجر شود.
در مرکز درمانی دکتر حامد رحیمی، متخصص جراحی لثه و ایمپلنت، تمرکز اصلی در چنین مواردی فقط «پر کردن جای خالی لثه» نیست؛ بلکه طراحی یک برنامه کامل برای کنترل علتها، بازسازی بافتها و حفظ نتیجه در بلندمدت است. یعنی هم به شکل لبخند فکر میکنیم، هم به پایداری دندانها و ایمپلنتها در سالهای آینده. در ادامه، تمام جنبههای تحلیل لثه و ترمیم لثه را قدمبهقدم مرور میکنیم.
تفاوت لثه سالم با لثه تحلیلرفته در ظاهر و کارکرد
لثه سالم معمولاً این ویژگیها را دارد: رنگ صورتی کمرنگ تا مرجانی، بافت سفت و متراکم، حاشیه منظم و یکنواخت اطراف دندان و بدون خونریزی هنگام مسواکزدن. حاشیه لثه، تا ناحیه اتصال مینای دندان و ریشه را بهطور کامل میپوشاند و در لبخند، «قاب طبیعی» برای دندانها ایجاد میکند. در مقابل، لثه تحلیلرفته ممکن است اینگونه به نظر برسد:
- عقب رفتن حاشیه لثه و بلندتر بهنظر رسیدن دندان
- دیده شدن بخشی از ریشه که رنگ زردتر نسبت به تاج دارد
- ناهموار شدن خط لثه بین دندانها
- حساسیت، سوزش، یا تیرکشیدن دندانها
- گاهی خونریزی هنگام مسواک یا نخ دندان
از نظر عملکردی هم این تفاوت مهم است: لثه سالم مانند یک «مانع دفاعی» اطراف دندان عمل میکند، ولی وقتی تحلیل میرود، این سد دفاعی شکسته شده و راه برای تجمع باکتریها، التهاب و از بین رفتن استخوان باز میشود.
تحلیل لثه چیست و ترمیم لثه دقیقاً به چه معناست؟
تحلیل لثه (Gingival Recession) به معنای عقبنشینی تدریجی حاشیه لثه از روی دندان و نمایان شدن بیشتر سطح ریشه است. این تحلیل ممکن است موضعی (فقط در چند دندان) یا گسترده (در چندین ناحیه دهان) باشد. مراحل پیشرفت تحلیل معمولاً اینگونه است:
- شروع: تغییرات خفیف در حاشیه لثه، حساسیت خفیف، کمی کشیدهتر به نظر رسیدن دندان.
- مرحله متوسط: نمایان شدن قابلتوجه ریشه، افزایش حساسیت، احتمال گیر غذایی و شروع تغییر در لبخند.
- مرحله پیشرفته: دیده شدن بخش زیادی از ریشه، احتمال لقشدن دندان، بروز پوسیدگی ریشه و مشکلات زیبایی واضح است.
نکته مهم این است که تحلیل لثه همیشه با درد شدید همراه نیست؛ یعنی ممکن است بیمار سالها با تحلیل آرام و بیصدا روبهرو باشد و زمانی متوجه شود که حجم زیادی از بافت از دست رفته است.
ترمیم لثه چیست و چه هدفی را دنبال میکند؟
ترمیم لثه مجموعهای از روشهای درمانی است که با هدف متوقفکردن روند تحلیل، پوشاندن ریشههای نمایانشده تا حد امکان، افزایش ضخامت و استحکام بافت لثه، بهبود زیبایی حاشیه لثه و هماهنگی لبخند و همچنین محافظت از دندان و ریشه در برابر آسیبهای آینده انجام میشود.
این درمانها میتوانند بهصورت غیرجراحی مانند اصلاح بهداشت دهان، کنترل فشارهای وارد بر دندان و درمان التهاب لثه انجام شوند یا در موارد پیشرفتهتر به روشهای جراحی مانند پیوند لثه و جراحی پوشاننده ریشه نیاز داشته باشند. در کلینیک تخصصی دکتر رحیمی، انتخاب روش درمانی همواره بر اساس علت اصلی تحلیل، میزان آسیب، نوع بافت لثه و انتظارات بیمار صورت میگیرد، نه صرفاً بر مبنای ظاهر لثه.
چه افرادی بیشتر مستعد تحلیل لثه هستند؟
همه افراد به یک اندازه در معرض تحلیل لثه نیستند. برخی گروهها ریسک بالاتری دارند، از جمله:
- افرادی با «بیوتایپ نازک لثه»؛ یعنی لثه و استخوان نازکتر اطراف دندانها
- کسانی که مسواک را با فشار زیاد، یا با روش اشتباه (حرکات افقی خشن) استفاده میکنند
- بیماران مبتلا به بیماریهای لثه و تجمع پلاک و جرم مزمن
- افرادی با دندانقروچه یا فشردن دندانها، بهخصوص در خواب
- کسانی که دندانها بهدلیل ناهنجاری فکی یا ارتودنسی در موقعیت نامناسبی قرار دارند
- مصرفکنندگان سیگار و دخانیات
- مبتلایان به برخی بیماریهای سیستمیک (مثل دیابت کنترلنشده)
تشخیص این عوامل در جلسه معاینه، نقش کلیدی در طراحی درمان ترمیم لثه دارد.
مهمترین علتهای تحلیل لثه؛ چرا لثههای ما عقبنشینی میکنند؟
علت تحلیل لثه معمولاً ترکیبی است و بهندرت فقط یک عامل دخیل است:
فاکتورهای التهابی و بیماریهای لثه: وقتی پلاک میکروبی و جرم برای مدت طولانی روی دندان و زیر حاشیه لثه باقی بماند، التهاب مزمن لثه (ژنژویت) ایجاد میشود. اگر این التهاب ادامه پیدا کند، میتواند به بیماری پیشرفتهتری به نام «پریودنتیت» تبدیل شود که در آن، استخوان اطراف دندان نیز تخریب میشود. نتیجه طبیعی این روند، عقبنشینی لثه همراه با از بین رفتن استخوان حامی دندان است.
مسواکزدن اشتباه، فشار زیاد و استفاده از ابزارهای نامناسب: بر خلاف تصور عموم، مسواک زدن «محکمتر» لزوماً تمیزتر نیست. استفاده از مسواکهای سفت، فشار زیاد، حرکات افقی خشن و استفاده نادرست از خلال یا ابزارهای تیز بیندندانی میتواند به مرور زمان باعث سایش و تحلیل مکانیکی لثه شود؛ بهخصوص در افرادی که لثه نازکتری دارند.
فشردن دندانها، دندانقروچه و نقش محافظ دهان: فشارهای زیاد و مکرر ناشی از دندانقروچه یا فشردن دندانها (بهخصوص هنگام خواب یا در شرایط استرس) میتواند باعث تمرکز نیرو در ناحیه طوق دندان و حاشیه لثه شود. این فشارها، همراه با نازکی استخوان طوق دندان، زمینه را برای تحلیل لثه و حتی ایجاد فرورفتگیهای V شکل در طوق دندان فراهم میکند. در این موارد، استفاده از محافظ دهان (نایتگارد) یکی از ارکان اصلی در کنار درمانهای لثه است.
ارتودنسی، موقعیت دندانها و ناهنجاریهای فکی: در مواردی که دندانها خارج از محدوده استخوان فک قرار گرفتهاند (مثلاً بسیار به سمت بیرون یا داخل)، یا در طی درمان ارتودنسی جابهجاییهای وسیع رخ داده، اگر ضخامت استخوان و لثه بهخوبی ارزیابی و مدیریت نشده باشد، احتمال تحلیل لثه افزایش پیدا میکند. به همین دلیل، همکاری نزدیک متخصص ارتودنسی و متخصص جراحی لثه در این بیماران بسیار مهم است.
علت تحلیل لثه بعد از ایمپلنت؛ چه زمانی باید نگران شویم؟
در ناحیه ایمپلنت، کیفیت و ضخامت لثه و استخوان اطراف، نقش بسیار مهمی در زیبایی و پایداری درمان دارد. تحلیل لثه پس از ایمپلنت ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد، مثل:
- کمبود اولیه بافت نرم و سخت در محل کاشت
- موقعیت نادرست ایمپلنت نسبت به لثه و استخوان
- بهداشت نامناسب اطراف روکش ایمپلنت
- سیگار و عوامل التهابی مزمن
اگر بعد از چند ماه یا چند سال متوجه نمایان شدن لبه فلزی یا تیتانیومی ایمپلنت، بلندتر شدن دندان ایمپلنتی، یا ایجاد مثلثهای سیاه بین دندانهای ایمپلنتی و طبیعی شدید، این نشانهها باید جدی گرفته شوند. در این شرایط، ارزیابی تخصصی توسط متخصص جراحی لثه و ایمپلنت ضروری است تا امکان انجام ترمیم بافت نرم یا سخت بررسی شود.
انواع روشهای ترمیم لثه؛ از درمانهای ساده تا جراحی
درمان تحلیل لثه یک مسیر چندمرحلهای است، نه فقط یک عمل جراحی. معمولاً مراحل به این شکل است:
- تشخیص علتهای اصلی و کنترل آنها (التهاب، فشار، بهداشت نامناسب و …)
- تقویت بهداشت دهان و آموزش تکنیکهای درست مسواک و نخ دندان
- در موارد خفیف، توقف تحلیل با همین اصلاحات بدون نیاز به جراحی
- در موارد متوسط و شدید، برنامهریزی برای جراحیهای ترمیم لثه و پیوند بافت
- در صورت نیاز، اصلاح موقعیت دندانها (ارتودنسی) یا درمانهای ترمیمی/زیبایی مکمل
درمان لثه تحلیلرفته بدون جراحی
در بسیاری از موارد، اگر تحلیل لثه در مراحل اولیه تشخیص داده شود، کافی است نوع مسواک، روش و فشار مسواکزدن اصلاح شود، بهداشت کامل دهان با مسواک، نخ دندان و در صورت نیاز دهانشویه برقرار گردد و جرمگیری یا درمان بیماری لثه انجام شود تا روند تحلیل متوقف یا بسیار کند شود. آموزش دقیق و فردیسازیشده بهداشت دهان، یکی از مهمترین بخشهای درمان در این مرحله محسوب میشود.
استفاده از اسپلینت یا محافظ دهان برای کنترل دندانقروچه
اگر در معاینه مشخص شود که دندانقروچه یا فشردن دندانها نقش مهمی در تحلیل لثه دارد، ساخت یک محافظ دهان اختصاصی (نایتگارد) برای استفاده در خواب، بسیار کمککننده است. این وسیله فشارهای غیرطبیعی را توزیع و از تمرکز نیرو روی طوق دندان جلوگیری میکند.
نقش درمانهای دارویی، ژلها و دهانشویهها در کنترل التهاب
دهانشویههای آنتیسپتیک، ژلهای حاوی مواد ضدالتهاب یا تقویتکننده لثه و در برخی موارد داروهای سیستمیک، میتوانند بخشی از برنامه درمانی باشند. البته این محصولات هرگز جایگزین جرمگیری یا اصلاح بهداشت نمیشوند؛ بلکه به عنوان کمککننده در کنار درمان اصلی استفاده میشوند.
چه عواملی در انتخاب روش درمان لثه تحلیلرفته بدون جراحی مؤثر است؟
انتخاب روش درمانی تحلیل لثه به چند عامل بستگی دارد، از جمله میزان تحلیل (خفیف یا متوسط)، وضعیت عمومی سلامت لثه و وجود یا عدم وجود بیماری پریودنتال، سن بیمار و ضخامت بافت لثه، عادات فرد مانند سیگار، دندانقروچه و نوع تغذیه و همچنین میزان انتظارات زیبایی بیمار. در مواردی که تحلیل شدید باشد یا ریشه بخش زیادی از دندان نمایان شده باشد، درمان غیرجراحی بهتنهایی معمولاً کافی نیست و نیاز به ترکیب با روشهای جراحی مطرح میشود.
درمانهای خانگی تحلیل لثه؛ واقعیتها و محدودیتها
مراقبتهای خانگی مثل شستوشو با سرم نمکی، استفاده از مسواک نرم، اجتناب از خوراکیهای بسیار سفت، و ماساژ ملایم لثه در برخی موارد میتواند به کاهش التهاب و بهبود احساس راحتی کمک کند. تغذیه مناسب، مصرف کافی ویتامین C و پرهیز از سیگار نیز در سلامت عمومی لثهها مؤثر است.
چه زمانی درمان خانگی برای تحلیل لثه کافی نیست؟
هر زمان که ریشه دندان قابل مشاهده باشد، حساسیت شدید و مداوم وجود داشته باشد، خونریزی خودبهخودی یا بوی بد دهان بروز کند یا تغییر قابلتوجهی در ظاهر لبخند ایجاد شده باشد، درمان خانگی به هیچ وجه کافی نیست و حتی ممکن است با تأخیر در مراجعه، وضعیت را بدتر کند. تحلیل لثه یک مشکل ساختاری است و به معنای از دست رفتن واقعی بافت لثه است؛ این بافت با دهانشویه یا ماساژ ساده بازنمیگردد و برای بازسازی آن نیاز به برنامهریزی تخصصی و درمان حرفهای وجود دارد.
جراحی ترمیم لثه در موارد تحلیل پیشرفته
انواع جراحیهای لثه برای پوشاندن ریشه و بازسازی بافت
در تحلیلهای متوسط تا شدید، بهخصوص در نواحی زیبایی (دندانهای جلو)، از تکنیکهای مختلف جراحی استفاده میشود، از جمله:
- جراحی فلپ با جابهجایی بافت لثه (Coronally Advanced Flap)
- پیوند بافت همبند زیر اپیتلیال
- تکنیکهای ترکیبی بازسازی بافت نرم و گاهی سخت
هدف این جراحیها، پوشاندن ریشه، افزایش ضخامت لثه و ایجاد حاشیهای پایدار و قابل پیشبینی است. در کلینیک دکتر رحیمی، بسته به وضعیت هر دندان، مناسبترین تکنیک با کمترین تهاجم و حداکثر احتمال موفقیت انتخاب میشود.
پیوند لثه و استفاده از بافت خود بیمار یا مواد جایگزین
در بسیاری از موارد، پیوند لثه با استفاده از بافت خود بیمار (مثلاً از ناحیه کام) انجام میشود. این روش همچنان «استاندارد طلایی» محسوب میشود، زیرا سازگاری بیولوژیک عالی و پایداری بالایی دارد. در برخی موارد خاص، میتوان از مواد جایگزین بیولوژیک آماده نیز استفاده کرد تا میزان برداشت بافت از خود بیمار کاهش یابد. انتخاب بین این دو روش، به شرایط دهان، وسعت جراحی و ترجیح بیمار بستگی دارد.
ترمیم لثه با روشهای ترمیمی و زیبایی
درمان لثه تحلیلرفته با پرسلین صورتی (لثه صورتی پروتزی): در مواردی که تحلیل بسیار گسترده است یا امکان جراحی موفق محدود است، میتوان از ترمیمهای پروتزی مانند پرسلین صورتی یا کامپوزیت صورتی استفاده کرد تا از نظر ظاهری، کمبود لثه جبران شود. این روش بیشتر یک راهحل زیبایی است که در کنار درمانهای لثه، به هماهنگی لبخند کمک میکند.
نقش ارتودنسی در اصلاح موقعیت دندانها و کمک به کنترل تحلیل لثه: اگر یکی از علتهای تحلیل، موقعیت نامناسب دندان در قوس فک باشد، بدون اصلاح این موقعیت، حتی بهترین جراحیها هم ممکن است در طول زمان پایدار نمانند. در چنین مواردی، همکاری با متخصص ارتودنسی برای جابهجایی کنترلشده دندانها به داخل محدوده استخوان، بخش مهمی از برنامه درمانی است.
آیا ایمپلنت روی لثه تحلیلرفته امکانپذیر است؟
کاشت ایمپلنت در نواحی که لثه و استخوان تحلیل رفتهاند نیازمند ارزیابی دقیق است. در بسیاری از موارد، قبل یا همزمان با ایمپلنت، پیوند استخوان و پیوند لثه انجام میشود تا ضخامت و ارتفاع کافی استخوان برای نگهداری ایمپلنت تأمین شود و لثهای ضخیم و مقاوم در اطراف ایمپلنت ایجاد گردد.
در غیر این صورت، احتمال تحلیل مجدد، نمایان شدن فلز ایمپلنت و بروز مشکلات زیبایی افزایش مییابد. در کلینیک تخصصی دکتر رحیمی، برنامهریزی ایمپلنت با استفاده از تصویربرداری دقیق مانند CBCT و طراحی جراحی انجام میشود تا نتیجه هم از نظر عملکردی و هم از نظر زیبایی رضایتبخش باشد
مراحل انجام ترمیم لثه در کلینیک دندانپزشکی
| مرحله | توضیح | نکات کلیدی |
|---|---|---|
| معاینه و تشخیص علت تحلیل لثه | اولین قدم شامل معاینه کامل لثه و دندانها، بررسی عکسهای رادیوگرافی یا CBCT و پرسش درباره عادات بیمار و انتظارات زیبایی است. | • ارزیابی حاشیه لثه، عمق پاکتها و ضخامت بافت• شناسایی عادات تاثیرگذار (مسواک، دندانقروچه، سیگار)• طراحی طرح درمان شخصیسازیشده (غیرجراحی، جراحی، ارتودنسی یا ترکیبی) |
| روند درمان غیرجراحی | جلسات غیرجراحی شامل جرمگیری، آموزش بهداشت دهان، تجویز دهانشویهها یا ژلهای موضعی و پایش پاسخ لثه هستند. | • توقف التهاب و تثبیت شرایط• آمادهسازی محیط سالم برای جراحی در صورت نیاز• آموزش تکنیک صحیح مسواک و نخ دندان |
| جراحی ترمیم لثه و دوره نقاهت | در جراحی، ناحیه تحت بیحسی موضعی آماده میشود، برشها و پیوند لثه انجام شده و ناحیه بخیه یا پانسمان میشود. دوره نقاهت چند روز تا دو هفته طول میکشد. | • رعایت توصیههای غذایی و بهداشت ملایم• استفاده از داروهای تجویزی• مشاهده تدریجی نتیجه زیبایی و عملکردی |
مزایای ترمیم لثه و تأثیر آن بر لبخند و سلامت دهان
کاهش حساسیت دندان و پیشگیری از پوسیدگی ریشه: پوشانده شدن ریشه دندان و افزایش ضخامت لثه، باعث کاهش تماس مستقیم محرکها با سطح ریشه میشود و حساسیت دندان بهطور چشمگیری کم میشود. همچنین، ریشه دیگر در معرض محیط دهان و اسیدها قرار ندارد و احتمال پوسیدگی ریشه کاهش مییابد.
بهبود زیبایی لبخند و هماهنگی حاشیه لثه با دندانها: یکی از شایعترین جملاتی که بعد از ترمیم لثه از بیماران میشنویم، این است: «لبخندم دوباره مثل قبل شده» یا «دیگر از خندیدن در جمع خجالت نمیکشم». هماهنگشدن خط لثه، پر شدن مثلثهای سیاه بین دندانها و طبیعیتر شدن طول دندانها، همگی بخشی از دستاوردهای زیبایی ترمیم لثه است.
کمک به پایداری درمانهایی مانند روکش، لمینت و ایمپلنت: درمانهای زیبایی و بازسازی مثل روکش دندان، لمینت و ایمپلنت، بدون لثه سالم و پایدار، در معرض خطر هستند. ترمیم و تقویت لثه، مانند ساختن یک «فونداسیون محکم» زیر این درمانها عمل میکند و به افزایش عمر و پایداری آنها کمک میکند.
هزینه، مدت زمان و عوامل مؤثر بر انتخاب روش ترمیم لثه
هزینه ترمیم لثه ثابت و یکسان برای همه نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- تعداد دندانهای درگیر و وسعت تحلیل
- نوع روش درمانی (غیرجراحی، جراحی، پیوند بافت، درمانهای پروتزی تکمیلی و …)
- نوع مواد مورد استفاده (پیوند خود بیمار یا مواد جایگزین بیولوژیک)
- نیاز به درمانهای همزمان مثل ارتودنسی یا درمانهای زیبایی
- سطح پیچیدگی مورد و مدت زمان جراحی
در کلینیک دکتر رحیمی، پس از معاینه و طراحی طرح درمان، هزینه بهصورت شفاف برای بیمار توضیح داده میشود.
مدت زمان درمان و تعداد جلسات در روشهای مختلف
درمان غیرجراحی معمولاً طی یک تا چند جلسه جرمگیری و آموزش بهداشت انجام میشود. در مورد جراحیهای ترمیم لثه، تعداد جلسات به تعداد نواحی مورد درمان بستگی دارد؛ گاهی میتوان چند ناحیه را در یک جلسه جراحی کرد و گاهی ترجیح داده میشود درمان در چند جلسه جداگانه انجام شود. بهطور کلی، دوره نقاهت اولیه یک تا دو هفته و تثبیت کامل بافت ممکن است چند ماه زمان ببرد.
انتخاب بین درمان خانگی، روشهای غیرجراحی و جراحی بر اساس شرایط بیمار
انتخاب روش مناسب، نتیجه یک تصمیم مشترک بین پزشک و بیمار است. معیارها شامل:
- میزان تحلیل و وضعیت استخوان زیرین
- سن بیمار و وضعیت سلامتی عمومی
- عادات (سیگار، بهداشت دهان، دندانقروچه)
- سطح انتظارات زیبایی
- امکان همکاری بیمار در مراقبتهای بعد از درمان
در مواردی، یک رویکرد مرحلهای توصیه میشود: ابتدا درمان غیرجراحی و اصلاح عوامل زمینهای، سپس ارزیابی مجدد و در صورت لزوم، انجام جراحی.
مراقبت و پیشگیری؛ چگونه پس از ترمیم از لثهها محافظت کنیم؟
اصول بهداشت دهان برای جلوگیری از بازگشت تحلیل لثه
بعد از ترمیم موفق لثه، مهمترین مسئولیت بر عهده خود بیمار است. رعایت این اصول ضروری است:
- استفاده از مسواک نرم و تکنیک صحیح مسواکزدن (حرکات ملایم و زاویهدار، نه افقی خشن)
- استفاده منظم از نخ دندان یا ابزارهای کمکی مورد تأیید دندانپزشک
- مراجعه دورهای برای چکاپ و جرمگیری حرفهای در فواصل توصیهشده
اصلاح عادات روزمره که به لثه آسیب میزنند
عادتهایی مانند گاز گرفتن ناخن، جویدن یخ، بازکردن در بطری یا بستهها با دندان، یا فشار دادن مداد بین دندانها، همگی میتوانند به لثه و طوق دندان آسیب بزنند. شناسایی و حذف این عادات، بخشی از برنامه پیشگیری است.
استفاده از محافظ دهان و پیگیریهای منظم دندانپزشکی
در صورت وجود دندانقروچه، استفاده مداوم از نایتگارد طبق توصیه پزشک ضروری است. همچنین، معاینات دورهای (معمولاً هر ۶ ماه) کمک میکند تا اگر کوچکترین نشانهای از تحلیل یا التهاب جدید ظاهر شد، در همان مراحل اولیه کنترل شود.
سوالات متداول ترمیم لثه
تحلیل لثه به معنی عقب رفتن حاشیه لثه و نمایان شدن ریشه دندان است، در حالی که «بیماری لثه» اصطلاحی کلیتر است که التهاب و عفونت لثه و گاهی استخوان زیرین را شامل میشود. ممکن است فردی تحلیل لثه بدون التهاب فعال داشته باشد، یا برعکس، بیماری لثه التهابی داشته باشد بدون اینکه هنوز تحلیل واضح رخ داده باشد. البته در عمل، این دو وضعیت اغلب با هم دیده میشوند و باید هر دو همزمان بررسی و درمان شوند.
علت تحلیل لثه معمولاً ترکیبی از عوامل التهابی (بیماری لثه)، فشارهای مکانیکی (مسواکزدن خشن، دندانقروچه)، موقعیت نامناسب دندانها، نازکی بافت لثه، سیگار و گاهی بیماریهای سیستمیک است. نشانهها شامل بلندتر به نظر رسیدن دندان، دیده شدن ریشه، حساسیت به سرما و گرما، گاهی خونریزی لثه، بوی بد دهان و ایجاد فضاهای سیاه بین دندانهاست. هر یک از این نشانهها زنگ هشداری است برای مراجعه به متخصص لثه است.
درمان تحلیل لثه با تشخیص علت شروع میشود. ابتدا باید التهاب و جرم کنترل شود، بهداشت دهان اصلاح گردد و فشارهای اضافی مانند دندانقروچه مدیریت شود. در موارد خفیف، همین اقدامات میتواند کافی باشد. در موارد متوسط تا شدید، از جراحیهای ترمیم لثه مانند پیوند بافت، جابهجایی فلپ لثه و تکنیکهای بازسازی استفاده میشود. در برخی شرایط نیز، درمانهای زیبایی مکمل مثل پرسلین صورتی یا اصلاح ارتودنسی به کار میرود.
وقتی میزان تحلیل کم باشد، التهاب کنترل شده باشد و ریشه تنها بخش کوچکی نمایان شده باشد، میتوان با اصلاح بهداشت، تغییر روش مسواک، جرمگیری و کنترل دندانقروچه، روند تحلیل را متوقف یا بسیار کند کرد. انتخاب این روش به سن بیمار، ضخامت لثه، میزان انتظارات زیبایی و توانایی بیمار در رعایت دقیق توصیهها بستگی دارد. اما اگر تحلیل گسترده باشد یا ریشه زیادی دیده شود، معمولاً درمان غیرجراحی بهتنهایی کافی نیست و باید جراحی هم مطرح شود.
درمانهای خانگی مانند شستوشو با آب نمک، استفاده از مسواک نرم یا رعایت رژیم غذایی سالم میتوانند به بهبود وضعیت عمومی لثه و کاهش التهاب سطحی کمک کنند، اما هرگز نمیتوانند بافت از دسترفته را بازگردانند. یعنی اگر لثه واقعاً تحلیل رفته و ریشه نمایان شده است، هیچ دهانشویه، گیاه دارویی یا محلول خانگی نمیتواند آن را به حالت اولیه برگرداند. این روشها فقط بهعنوان کمککننده کنار درمان تخصصی معنا پیدا میکنند، نه جایگزین آن.
محافظ دهان (نایتگارد) با ایجاد یک لایه محافظ بین دندانهای بالا و پایین، فشارهای شدید ناشی از دندانقروچه را توزیع و کاهش میدهد. این کار هم از سایش دندانها جلوگیری میکند و هم از تمرکز نیرو در ناحیه طوق دندان و لثه میکاهد. در بیمارانی که دندانقروچه یکی از عوامل اصلی تحلیل لثه است، استفاده منظم از نایتگارد بخش جداییناپذیر درمان محسوب میشود و حتی پس از جراحی ترمیم لثه نیز اهمیت خود را حفظ میکند.
در بسیاری از موارد میتوان در ناحیهای که تحلیل لثه و استخوان وجود دارد، ایمپلنت کاشت، اما نه بهصورت مستقیم و بدون آمادهسازی. اغلب لازم است ابتدا یا همزمان، پیوند استخوان و پیوند لثه انجام شود تا بافتهای سخت و نرم کافی برای حمایت از ایمپلنت فراهم شود. اگر این نکات نادیده گرفته شود، احتمال دیدهشدن فلز ایمپلنت، مشکلات زیبایی و تحلیل مجدد بافتها افزایش پیدا میکند. به همین دلیل، در چنین مواردی حتماً باید برنامهریزی ایمپلنت توسط متخصص جراحی لثه و ایمپلنت و با تکیه بر تصویربرداری و ارزیابی دقیق انجام شود.
