گاهی اوقات دندان به دلیل پوسیدگی شدید، شکستگی یا درمان‌های ریشه (عصب‌کشی) بخش زیادی از ساختار خود را از دست می‌دهد و دیگر به تنهایی توانایی تحمل فشار جویدن را ندارد. در چنین شرایطی، دندانپزشک برای بازسازی و تقویت دندان از روشی به نام پست دندان استفاده می‌کند.
پست مانند یک میخ یا پایه فلزی یا فایبر داخل ریشه دندان قرار می‌گیرد و استحکام لازم را برای نگه داشتن ترمیم یا روکش فراهم می‌سازد. این روش می‌تواند مانع از کشیدن دندان شده و شانس حفظ آن را برای سال‌های طولانی افزایش دهد.
پست دندان چیست و چه نقشی در بازسازی دندان دارد؟
پست دندان یک وسیله کوچک و میله‌ای شکل است که پس از عصب‌کشی درون کانال ریشه دندان قرار داده می‌شود. زمانی استفاده می‌شود که تاج دندان بر اثر پوسیدگی یا شکستگی آن‌قدر ضعیف شده که دیگر به تنهایی توانایی نگهداری ترمیم یا روکش را ندارد.
نقش اصلی پست، ایجاد استحکام و تکیه‌گاه برای مواد ترمیمی و روکش دندان است. به بیان ساده، پست مثل ستون یک ساختمان عمل می‌کند؛ اگر ستون نباشد، دیوار فرو می‌ریزد، و اگر پست نباشد، ترمیم یا روکش دندان ماندگار نخواهد بود. با کمک این روش، دندان ضعیف‌شده دوباره قابلیت جویدن پیدا کرده و نیاز به کشیدن آن به تعویق می‌افتد یا کاملاً برطرف می‌شود.
جنس پست دندان از چه موادی ساخته می‌شود؟
پست‌های دندانی از مواد مختلفی ساخته می‌شوند و انتخاب آن به شرایط دندان و نظر دندانپزشک بستگی دارد. رایج‌ترین مواد شامل:
- فلزی (استیل ضدزنگ، تیتانیوم یا آلیاژهای فلزی): بسیار مقاوم و بادوام هستند و بیشتر برای دندان‌های عقب که فشار جویدن زیادی دارند استفاده می‌شوند.
- فایبر (Fiber Post): ساخته‌شده از الیاف شیشه یا کوارتز با رزین، سبک‌تر و همرنگ دندان‌اند. این نوع بیشتر در دندان‌های جلو کاربرد دارد تا زیبایی ظاهری حفظ شود.
- سرامیکی یا زیرکونیا: همرنگ دندان و بسیار زیبا، اما شکننده‌تر و پرهزینه‌تر از بقیه گزینه‌ها.
در واقع انتخاب جنس پست به فاکتورهایی مثل محل دندان، نیاز به زیبایی یا استحکام و همچنین بودجه بیمار وابسته است.
معرفی انواع پست دندان و کاربرد هرکدام
پست‌های دندانی بر اساس جنس و طراحی به چند گروه تقسیم می‌شوند و هرکدام برای شرایط خاصی کاربرد دارند:
پست فلزی: از قدیمی‌ترین و مقاوم‌ترین انواع پست است. معمولاً از تیتانیوم، استیل ضدزنگ یا آلیاژهای فلزی ساخته می‌شود. استحکام بالای آن باعث شده برای دندان‌های خلفی (آسیاب‌ها) که فشار جویدن زیادی دارند بهترین گزینه باشد. نقطه ضعف آن ظاهر فلزی و احتمال ایجاد تیرگی در لثه است.
پست فایبر: ساخته‌شده از الیاف شیشه یا کوارتز و با رنگی شفاف یا سفید. این نوع پست به دلیل همرنگی با دندان طبیعی، بیشتر در دندان‌های قدامی (جلویی) استفاده می‌شود تا زیبایی لبخند حفظ گردد. همچنین انعطاف‌پذیری بالاتری دارد و خطر ترک خوردن ریشه را کاهش می‌دهد.
پست سرامیکی یا زیرکونیا: یکی از زیباترین انواع پست است و ظاهری بسیار شبیه دندان طبیعی دارد. برای کسانی که خواهان بهترین نتیجه زیبایی در دندان‌های جلویی هستند، مناسب است. با این حال، قیمت بالاتر و شکنندگی نسبی آن محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند.
پست ریختگی : این نوع پست به‌صورت سفارشی در لابراتوار ساخته می‌شود و معمولاً برای دندان‌هایی به‌کار می‌رود که تخریب گسترده دارند. چون دقیقاً متناسب با آناتومی ریشه طراحی می‌شود، ثبات بسیار خوبی دارد.
در مجموع، انتخاب نوع پست بر اساس محل دندان، میزان باقی‌مانده تاج، نیاز به زیبایی یا استحکام و نظر تخصصی دندانپزشک انجام می‌شود.
مراحل انجام پست و روکش دندان به زبان ساده
وقتی دندان به‌قدری آسیب دیده باشد که نتوان فقط با پرکردگی ترمیمش کرد، دندانپزشک از روش پست و روکش استفاده می‌کند. روند کار به این شکل است:
- عصب‌کشی و آماده‌سازی ریشه: ابتدا باید عصب دندان درمان شود (در صورت نیاز). سپس کانال ریشه تمیز و برای گذاشتن پست آماده می‌شود.
- قرار دادن پست: یک میله کوچک (فلزی، فایبر یا سرامیکی) داخل ریشه دندان قرار داده می‌شود تا مثل ستون عمل کند و پایه‌ای محکم برای ساخت تاج دندان بسازد.
- ساخت هسته (کور): روی پست، موادی قرار داده می‌شود تا بخش ازدست‌رفته تاج بازسازی شود. این قسمت مثل اسکلت اولیه دندان است که روکش روی آن نصب می‌شود.
- قالب‌گیری و آماده‌سازی روکش: از دندان قالب گرفته می‌شود و روکش در لابراتوار دندانسازی ساخته می‌شود. در این مدت ممکن است دندانپزشک یک روکش موقت قرار دهد.
- نصب روکش اصلی: در جلسه آخر، روکش دائمی روی دندان چسبانده می‌شود. حالا دندان دوباره ظاهر و عملکرد طبیعی پیدا می‌کند و می‌تواند فشار جویدن را تحمل کند.
به بیان ساده، پست نقش ستون ساختمان را دارد، هسته مثل دیوار است و روکش مانند نمای بیرونی؛ همه این‌ها با هم باعث می‌شوند دندان ضعیف دوباره محکم و زیبا شود.
مزایا و معایب پست دندان؛ قبل از انتخاب بدانید
| مزایا | معایب |
|---|---|
| تقویت و استحکام دندان ضعیف | احتمال ترک‌خوردن ریشه در صورت انتخاب نامناسب |
| فراهم‌کردن پایه‌ای محکم برای روکش یا ترمیم | نیاز به تراش و آماده‌سازی بیشتر ریشه |
| افزایش طول عمر دندان پس از عصب‌کشی | احتمال تغییر رنگ لثه در پست‌های فلزی |
| کمک به بازگرداندن عملکرد طبیعی جویدن | هزینه بالاتر نسبت به پرکردگی ساده |
| بهبود زیبایی و جلوگیری از کشیدن دندان | نیاز به چند جلسه درمان (به‌ویژه برای پست ریختگی) |
پست دندان در ناحیه جلو؛ تفاوت‌ها با دندان‌های دیگر
پست دندان در دندان‌های جلویی اهمیت ویژه‌ای دارد، چون علاوه بر استحکام، زیبایی هم باید حفظ شود. در این ناحیه، استفاده از پست‌های فایبر یا سرامیکی رایج‌تر است، زیرا همرنگ دندان هستند و از دیده شدن فلز یا ایجاد تیرگی لثه جلوگیری می‌کنند. در حالی که در دندان‌های عقب، استحکام در اولویت است و معمولاً پست‌های فلزی انتخاب می‌شوند.
همچنین دندان‌های جلو فشار کمتری از جویدن تحمل می‌کنند، به همین دلیل انعطاف‌پذیری پست فایبر باعث می‌شود ریشه کمتر در معرض ترک قرار گیرد. در نتیجه، انتخاب نوع پست در دندان‌های قدامی بیشتر بر اساس زیبایی و هماهنگی با لبخند انجام می‌شود، در حالی که در دندان‌های خلفی استحکام و دوام اولویت اصلی است.
مراقبت‌های ضروری بعد از درمان پست و کور دندان
بعد از اینکه پست و کور دندان گذاشته می‌شود، رعایت چند نکته برای افزایش عمر درمان و جلوگیری از مشکلات ضروری است:
- تا چند ساعت اول از خوردن غذاهای سفت خودداری کنید.
- بهداشت دهان و دندان را با مسواک نرم و نخ دندان منظم ادامه دهید.
- از جویدن خوراکی‌های خیلی سخت (یخ، آجیل با پوست سخت) روی آن دندان بپرهیزید.
- در صورت احساس درد طولانی، لق شدن روکش یا شکستگی سریعاً به دندانپزشک مراجعه کنید.
- معاینات دوره‌ای (هر ۶ ماه) برای بررسی سلامت ریشه و روکش فراموش نشود.
با رعایت این مراقبت‌ها، دندان ترمیم‌شده می‌تواند سال‌ها عملکردی مشابه دندان طبیعی داشته باشد.
تفاوت پست دندان با ایمپلنت؛ کدام انتخاب مناسب‌تر است؟
خیلی از بیماران پست دندان را با ایمپلنت اشتباه می‌گیرند، در حالی که این دو درمان کاملاً متفاوت‌اند.
پست دندان داخل ریشه دندان طبیعی که قبلاً عصب‌کشی شده قرار می‌گیرد. هدف آن تقویت دندان باقی‌مانده و ایجاد پایه برای روکش است. بنابراین شرط اصلی استفاده از پست، سالم بودن ریشه دندان است.
ایمپلنت دندان زمانی انجام می‌شود که دندان به طور کامل کشیده شده و ریشه‌ای باقی نمانده است. در این روش یک پایه فلزی (معمولاً تیتانیوم) داخل استخوان فک کاشته می‌شود و سپس روکش روی آن قرار می‌گیرد.
به زبان ساده، پست زمانی انتخاب می‌شود که هنوز می‌توان ریشه دندان را حفظ کرد؛ اما اگر ریشه آسیب‌دیده یا غیرقابل درمان باشد، ایمپلنت گزینه مناسب‌تر خواهد بود.
هزینه پست و روکش دندان؛ چه عواملی بر قیمت تأثیر می‌گذارند؟
هزینه نهایی پست و روکش دندان ثابت نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- نوع پست انتخابی: پست فلزی معمولاً ارزان‌تر است، در حالی که پست‌های فایبر و زیرکونیا هزینه بالاتری دارند.
- نوع روکش: روکش‌های فلزی-سرامیکی قیمت متوسط دارند، اما روکش تمام‌سرامیک یا زیرکونیا گران‌تر هستند.
- تعداد جلسات و تکنیک درمانی: استفاده از پست ریختگی (ساخته‌شده در لابراتوار) معمولاً هزینه بیشتری نسبت به پست آماده دارد.
- محل کلینیک و تجربه دندانپزشک: کلینیک‌های تخصصی در شهرهای بزرگ یا با تجهیزات پیشرفته، معمولاً تعرفه بالاتری دریافت می‌کنند.
- نیازهای جانبی درمان: اگر قبل از گذاشتن پست نیاز به درمان‌های تکمیلی مانند عصب‌کشی یا ترمیم استخوان باشد، هزینه افزایش می‌یابد.
به طور کلی، هزینه پست و روکش از پرکردگی ساده بیشتر اما از کشیدن دندان و جایگزینی با ایمپلنت کمتر است؛ به همین دلیل گزینه‌ای اقتصادی برای حفظ دندان محسوب می‌شود.
پرسش‌های متداول درباره پست دندان
عمر پست و کور به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما به طور میانگین می‌تواند بین ۵ تا ۱۵ سال دوام داشته باشد. رعایت بهداشت دهان و مراجعات دوره‌ای به دندانپزشک، طول عمر آن را بیشتر می‌کند.
ایمپلنت به دلیل قرار گرفتن در استخوان فک و جایگزینی کامل ریشه، از نظر دوام و استحکام مقاوم‌تر است. با این حال، پست و کور گزینه‌ای مناسب برای دندانی است که هنوز ریشه سالم دارد.
اگر انتخاب پست مناسب و درمان توسط متخصص انجام شود، خطری برای لثه وجود ندارد. اما در صورت بی‌تجربگی یا استفاده از پست فلزی نامناسب، ممکن است تغییر رنگ یا التهاب لثه ایجاد شود.
خیر. پست و کور تنها زمانی امکان‌پذیر است که ریشه دندان در دهان باقی‌مانده باشد. در صورت کشیدن کامل دندان، تنها روش جایگزینی ایمپلنت یا پروتز است.
حداقل باید بخشی از ریشه دندان سالم و بدون ترک یا شکستگی عمیق باشد تا پست بتواند به‌خوبی در آن قرار گیرد و از دندان حمایت کند.
معمولاً اگر دندان بیش از ۵۰ درصد ساختارش را از دست داده باشد یا بعد از عصب‌کشی به‌قدری ضعیف شده باشد که نتواند ترمیم ساده را نگه دارد، دندانپزشک پست و کور را توصیه می‌کند. معاینه تخصصی تنها راه قطعی تشخیص است.
