درمان آفت دهان و زخم زبان و لب

کلینیک ما، به‌خوبی درک می‌کنیم که آفت و زخم زبان و دهان، چه روی لب‌ها، زبان یا داخل دهان، تا چه حد می‌توانند آزاردهنده و مختل‌کننده باشند. به همین دلیل، با بهره‌گیری از دانش پزشکی و رویکردهای کل‌نگر، راهنمای جامعی تدوین کرده‌ایم که درمان‌های سریع، مؤثر و در دسترس را ارائه می‌دهد. با راهنمایی دکتر رحیمی، مجموعه‌ای کامل از درمان‌های خانگی، دارویی و سنتی را معرفی می‌کنیم که به کاهش درد، تسریع بهبود و پیشگیری از بازگشت زخم‌ها کمک می‌کنند.

آفت و زخم دهان چیست و چه تفاوتی دارند؟

آفت و زخم دهان اغلب به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما دقیقاً یکسان نیستند. آفت دهان (یا آفتوس) زخم‌های سطحی و دردناکی هستند که معمولاً داخل گونه‌ها، لب‌ها یا روی زبان ظاهر می‌شوند. این زخم‌ها توسط ویروس یا باکتری ایجاد نمی‌شوند و مسری نیستند. در مقابل، زخم‌های دهانی دسته‌ای گسترده‌تر را شامل می‌شوند، از جمله تبخال (ناشی از ویروس هرپس)، زخم‌های ناشی از ضربه یا عفونت‌ها. تبخال معمولاً خارج از لب‌ها ظاهر می‌شود و بسیار مسری است، در حالی که آفت دهان داخل دهان می‌ماند و از تحریکات داخلی یا موضعی ناشی می‌شود.

چرا زخم دهان می‌زنیم؟ (بررسی علت‌های رایج و مکرر)

علت‌های شایع زخم دهان متعدد و اغلب قابل‌پیشگیری هستند. کمبود مواد مغذی، به‌ویژه ویتامین B12، فولات و آهن، می‌تواند بافت دهان را ضعیف کرده و مستعد زخم کند. استرس و تغییرات هورمونی، به‌خصوص در زنان، می‌توانند زخم‌های مکرر را تحریک کنند. گاز گرفتن داخل گونه یا زبان، تحریک ناشی از وسایل دندانی یا مسواک زدن بیش از حد می‌تواند زخم‌های ناشی از ضربه ایجاد کند. غذاهای اسیدی یا تند می‌توانند لایه داخلی دهان را تحریک کرده و آسیب‌پذیری آن را افزایش دهند. همچنین، بیماری‌های خودایمنی، آلرژی‌ها و برخی داروها از عوامل رایج هستند.

علل شایع آفت دهان

آفت دهان ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:

علت افت دهان مکرر

زخم‌های مکرر دهان ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شوند:

درمان فوری آفت دهان

استفاده از داروهای بی‌حس کننده موضعی: بی حس کننده‌های موضعی مانند بنزوکائین یا لیدوکائین را می‌توان مستقیماً روی زخم استفاده کرد. آن‌ها ناحیه را بی‌حس می‌کنند و باعث تسکین فوری درد و ناراحتی مرتبط با زخم‌های دهان می‌شوند.

شستشوی دهان با آب نمک: شستشوی دهان با آب نمک گرم یک راه ساده و موثر برای ضدعفونی‌کردن زخم‌های دهان و کاهش تورم است. نمک یک ضدعفونی‌کننده طبیعی است که به بهبود سریع زخم‌ها کمک می کند.

استفاده از جوش شیرین: جوش شیرین (بی کربنات سدیم) را می‌توان به عنوان دهانشویه برای خنثی کردن اسیدهای موجود در دهان که باعث تحریک زخم می‌شود استفاده کرد. همچنین التهاب را کاهش می‌دهد و باکتری‌ها را از بین می‌برد.

استفاده از دهانشویه کلرهگزیدین: دهان شویه کلرهگزیدین یک محلول ضدعفونی‌کننده است که می‌تواند رشد باکتری‌ها را در دهان کاهش داده و باعث بهبود زخم و جلوگیری از عفونت شود.

خوردن ماست پروبیوتیک: مصرف ماست غنی از پروبیوتیک به تعادل باکتری‌های موجود در دهان کمک می کند، که می‌تواند بهبود زخم‌های دهان را بهبود بخشد و از بروز آن در آینده جلوگیری کند.

استفاده از عسل: عسل یک مرطوب کننده طبیعی و عامل ضد باکتری است که می‌تواند زخم‌ها را تسکین دهد و با مرطوب نگه داشتن ناحیه و عاری از عفونت، روند بهبودی را تسریع کند.

کمپرس سرد: استفاده از کمپرس سرد در ناحیه مورد نظر می‌تواند با بی حس کردن انتهای عصبی به کاهش درد و التهاب زخم کمک کند.

استفاده از آلوئه ورا: آلوئه ورا دارای خواص ضد التهابی و درمانی است. استفاده از ژل آلوئه ورا به طور مستقیم بر روی زخم می‌تواند تحریک را تسکین دهد و بهبود را تسریع کند.

مخلوط سرکه سیب و آب محلول رقیق شده: سرکه سیب به دلیل خواص ضد میکروبی می‌تواند به ضدعفونی محل زخم کمک کند، اما برای جلوگیری از تحریک باید با احتیاط استفاده شود.

اجتناب از غذاهای تند و اسیدی: دوری کردن از غذاهای تند و اسیدی می‌تواند از تحریک بیشتر زخم‌ها جلوگیری کند و به آنها اجازه دهد بدون ناراحتی اضافی بهبود پیدا کنند.

25 درمان خانگی زخم زبان

مقابله با زخم‌های زبان می‌تواند دردناک باشد، اما چندین درمان خانگی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش ناراحتی و بهبود بهبودی امتحان کنید. در اینجا چند روش موثر برای درمان زخم زبان در خانه آورده شده است:

1- شستشو با آب نمک: چندین بار در روز با آب نمک گرم غرغره کنید. این درمان طبیعی به کاهش التهاب، تسکین زخم و تمیز نگه داشتن ناحیه کمک می‌کند.

2- عسل: مقدار کمی عسل را مستقیماً روی زخم زبان بمالید. خواص ضد میکروبی عسل حدود به روند بهبودی کمک می‌کند و درد را تسکین می‌دهد.

3- ژل آلوئه ورا: ژل آلوئه ور تازه را مستقیماً روی محل درد بمالید. آلوئه ورا دارای خواص ضد التهابی و درمانی است که می‌تواند به تسکین زخم زبان کمک کند.

4- یخ: برای بی حس کردن زخم و کاهش درد و تورم، تکه‌های یخ را بمکید.

5- اجتناب از محرک‌ها: از مصرف غذاهای تند، اسیدی یا با بافت خشن که می‌توانند زخم زبان را بیشتر تحریک کنند، خودداری کنید.

23- دهانشویه سرکه سیب: با احتیاط و دقت مصرف شود دهان شویه سرکه سیب استفاده از سرکه سیب رقیق شده به عنوان دهانشویه می‌تواند به ضدعفونی‌کردن زخم‌های دهان کمک کند. با این حال، باید با احتیاط استفاده شود زیرا اگر به درستی رقیق نشود ممکن است باعث تحریک شود.

24- نعناع فلفلی: خنک‌کننده و تسکین‌دهنده درد آفت دهان: نعناع فلفلی با محتوای منتول خود درد زخم‌های دهان را خنک و آرام می کند و احساس سوزش را تسکین می‌دهد.

25- مخلوط عسل و دارچین: خواص ضدباکتری و التیام‌بخش برای زخم‌ها: مخلوط عسل و دارچین خواص ضد باکتریایی عسل همراه با اثرات درمانی دارچین می‌تواند خمیری موثر برای کاهش التهاب و تسریع در بهبود زخم‌های دهان بسازد.

این داروها طیف وسیعی از گزینه‌ها از مواد طبیعی گرفته تا آماده‌سازی‌های ساده را که می‌توان در خانه تهیه کرد، فراهم می‌کند و برای کسانی که از زخم دهان رنج می‌برند، تسکین می‌دهد و بهبود می‌بخشد.

زخم‌های دهان، از جمله آنهایی که در کناره‌های زبان قرار دارند، عموماً خطرناک تلقی نمی‌شوند. در بیشتر موارد، آنها بی ضرر هستند و طی یک یا دو هفته خود به خود بهبود می‌یابند. با این حال، اگر زخم‌های مداوم یا عودکننده را تجربه می‌کنید، ضروری است که با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید تا هرگونه بیماری یا عفونت زمینه‌ای را رد کنید.

در حالی که بیشتر زخم‌های دهان خوش‌خیم هستند، موارد خاصی وجود دارد که ممکن است نشان دهنده یک مشکل بهداشتی یا عفونت باشد. برخی از علل بالقوه زخم‌های دهان عبارت‌اند از عفونت‌های ویروسی مانند ویروس هرپس سیمپلکس (HSV-1)، عفونت‌های باکتریایی، عفونت‌های قارچی مانند برفک دهان (کاندیدا)، یا اختلالات خود ایمنی.

اگر زخم‌های دهان با درد شدید، تورم بیش از حد، تب یا سایر علائم غیرعادی همراه باشد، ضروری است که به سرعت به پزشک مراجعه کنید. یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند تشخیص مناسبی را ارائه دهد و گزینه‌های درمانی مناسب را بر اساس علت خاص زخم‌های دهان توصیه کند.

دارو بی‌حس کننده و ضد التهابی برای درمان سریع افت دهان

بنزوکائین: بنزوکائین یک بی حس کننده موضعی است که معمولاً در محصولات بدون نسخه یافت می‌شود. ناحیه‌ای را که روی آن اعمال می‌شود بی‌حس می‌کند و به طور موقت درد زخم‌های دهان را تسکین می‌دهد.

تتراکائین: مشابه بنزوکائین، تتراکائین یکی دیگر از بی حس کننده‌های موضعی قوی است که برای کاهش درد دندان از جمله ناراحتی ناشی از زخم‌های دهان استفاده می‌شود.

هیدروکورتیزون: این استروئید ملایم به کاهش التهاب کمک می کند و می‌تواند به شکل کرم برای درمان زخم‌های دهان با کاهش تورم و قرمزی استفاده شود.

ایبوپروفن: یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نسخه (NSAID) که نه تنها به کاهش درد کمک می کند، بلکه التهاب مرتبط با زخم‌های دهان را نیز کاهش می‌دهد.

مفنامیک اسید: نوع دیگری از NSAID، مفنامیک اسید در کاهش درد و التهاب ناشی از زخم‌های دهان موثر است. به دلیل اثرات قوی آن معمولاً برای موارد شدیدتر استفاده می‌شود.

کلرهگزیدین: در حالی که در درجه اول یک ضدعفونی‌کننده است، کلرهگزیدین دارای خواص ضد التهابی ثانویه نیز می‌باشد. اغلب به عنوان دهانشویه برای کاهش بار باکتریایی و بهبود بهبودی استفاده می‌شود.

دگزامتازون: یک کورتیکواستروئید است که می‌تواند به عنوان یک شستشوی دهان برای درمان زخم‌های دهانی شدید یا مداوم استفاده شود. این التهاب را کاهش می‌دهد و در صورت بی اثر بودن سایر درمان‌ها می‌تواند بهبود را تسریع کند.

فنیل افرین: معمولاً در داروهای ضد احتقان یافت می‌شود، فنیل افرین همچنین می‌تواند برای کاهش تورم زخم‌های دهان استفاده شود زیرا رگ‌های خونی را منقبض می کند، البته برای این منظور کمتر رایج است.

آفتازول (خمیر خوراکی آملکسانوکس): خمیر آملکسانوکس یک درمان خاص برای زخم‌های دهان است که به تسریع بهبود، کاهش اندازه زخم و کاهش درد کمک می کند.

داکسی سایکلین برای درمان زخم دهان و زبان: داکسی‌سایکلین استفاده در دندانپزشکی دارد. داکسی‌سایکلین اغلب برای عفونت های پریودنتال، ژنژیویت مقاوم به درمان، و گاهی اوقات برای زخم های آفتی در صورت مشکوک شدن به عفونت ثانویه استفاده می شود. داکسی‌سایکلین سنتز پروتئین در باکتری ها را با اتصال به زیر واحد ریبوزومی 30S  مهار می کند. همچنین می توان به صورت موضعی (به عنوان مثال ژل هیکلات داکسی سایکلین) برای درمان پریودنتال موضعی استفاده کرد.

مینوسایکلین: مینوسایکلین برای درمان باکتری های بی هوازی در بیماری پریودنتال تجویز می شود. گاهی اوقات به عنوان میکروسفرهای مینوسایکلین قرار داده شده در پاکت های پریودنتال استفاده می شود. مینوسایکلین نیزمشابه داکسی سایکلین، سنتز پروتئین باکتریایی را مهار می کند.

هشدار: مینوسایکلین ممکن است با استفاده طولانی مدت باعث ایجاد رنگدانه های دهان (تیره شدن لثه، زبان) شود.

آموکسی سیلین: آموکسی‌سیلین اغلب برای آبسه های دندانی، پریکرونیت، عفونت دندان و پیشگیری پس از کشیدن دندان تجویز می شود. این دارو سنتز دیواره سلولی باکتری را مهار می کند.

توجه: گاهی اوقات آموکسی‌سیلین با اسید کلاوولانیک ترکیب می شود تا کارایی آن را در برابر باکتری های تولید کننده بتالاکتاماز افزایش دهد.

مترونیدازول: مترونیدازول در برابر باکتری های بی هوازی بسیار موثر است. معمولا در عفونت های لثه، ژنژیویت اولسراتیو نکروزان و در ترکیب با آموکسی سیلین برای پریودنتیت شدید استفاده می شود. مترونیدازول سنتز DNA در باکتری های بی هوازی را مختل می کند.

احتیاط: در طول درمان با مترونیدازول به دلیل خطر واکنش شبه دی سولفیرام (تهوع، استفراغ، گرگرفتگی) از مصرف الکل خودداری کنید.

هر یک از این داروها مزایای خاصی را برای درمان زخم‌های دهان ارائه می‌دهند، از تسکین درد گرفته تا کاهش التهاب، و باید بر اساس شدت و علائم هر مورد انتخاب شوند. همیشه قبل از شروع هر رژیم درمانی جدید برای استفاده مناسب و جلوگیری از عوارض جانبی احتمالی، با یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.

درمان زخم لب و آفت لب

زخم‌های لب به دلیل قرار گرفتن در معرض هوا و حرکت مداوم هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن، به‌ویژه ناراحت‌کننده هستند. برای آفت لب، استفاده ملایم از عسل یا ژل آلوئه‌ورا به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند. اگر زخم ناشی از ضربه یا خشکی باشد، استفاده از بالم‌های مرطوب‌کننده غنی‌شده با ویتامین E بهبود را تسریع می‌کند. از لیسیدن لب یا کندن پوسته زخم خودداری کنید. برای پیشگیری از عفونت باکتریایی، شستشو با آب‌نمک ضروری است، حتی اگر زخم روی لب خارجی باشد. در صورت ادامه درد، ژل‌های مبتنی بر بنزوکائین تسکین موضعی فراهم می‌کنند.

پیشگیری از زخم و آفت دهان؛ چه کارهایی نباید بکنیم؟

برای کاهش خطر:

1. داخل گونه یا زبان خود را گاز نگیرید.
2. از مسواک با برس‌های سخت استفاده نکنید.
3. مصرف غذاهای تند و اسیدی را کاهش دهید.
4. کمبودهای تغذیه‌ای را نادیده نگیرید.
5. از استرس بیش از حد که ایمنی را تضعیف می‌کند، اجتناب کنید.
6. از دهان‌شویه‌های خشن حاوی الکل استفاده نکنید. با اتخاذ این عادات پیشگیرانه، می‌توان بازگشت زخم‌ها را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد.

درمان تخصصی زخم دهان توسط دندانپزشک

اگر زخم‌ها شدید، مداوم یا مکرر باشند، مداخله حرفه‌ای لازم است. دندانپزشکان ممکن است موارد زیر را توصیه کنند:

• کورتیکواستروئیدهای موضعی برای کاهش التهاب.
• دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده مانند کلرهگزیدین برای پیشگیری از عفونت ثانویه.
• لیزر درمانی برای تسریع بهبود.
• بیوپسی در صورت مشکوک بودن به سرطان. دکتر رحیمی و تیم کلینیک ما در شناسایی علل زمینه‌ای و ارائه برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی‌شده برای بیماران مبتلا به زخم‌های مزمن تخصص دارند.

نتیجه‌گیری

آفت و زخم‌های دهان، اگرچه معمولاً بی‌خطر هستند، می‌توانند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند. با استفاده از درمان‌های خانگی ساده و مؤثر، مانند آب‌نمک و عسل، می‌توان درد را تسکین داد و بهبود را تسریع کرد. طب سنتی ایران راه‌حل‌های ارزشمندی برای پیشگیری ارائه می‌دهد، اما در صورت تداوم یا شدت زخم‌ها، مشاوره با دندانپزشک ضروری است. با رعایت تغذیه مناسب و اجتناب از عوامل محرک، می‌توان از بروز مکرر این زخم‌ها پیشگیری کرد. این رویکرد ترکیبی، سلامت دهان و آرامش کلی را تضمین می‌کند.

سوالات متداول در مورد زخم‌های دهان