وقتی دندان کشیده میشود، برای خیلی از بیماران اصلیترین نگرانی این است که «خونریزی تا کی ادامه دارد و چهکار کنم زودتر بند بیاید؟». اگر لخته خون خوب تشکیل نشود یا مراقبتها درست انجام نشود، هم خونریزی طولانیتر میشود، هم خطر عفونت و عارضهای مثل حفره خشک (Dry Socket) بالا میرود.
در این مطلب تلاش کردهایم بر اساس اصول علمی جراحی دهان و تجربه بالینی، یک راهنمای کامل و قابلفهم برای مدیریت خونریزی لثه پس از کشیدن دندان ارائه دهیم؛ طوری که بیمار بداند چه چیز طبیعی است، چه چیز خطرناک و در خانه دقیقاً چه کاری باید انجام دهد.
در کنار این، تأکید میکنیم که هیچ راهنمایی جای معاینه و توصیه مستقیم دندانپزشک را نمیگیرد. دکتر حامد رحیمی، متخصص جراحی لثه و ایمپلنت در قم، معمولاً برای هر بیمار بعد از کشیدن دندان، یک برنامه مراقبتی اختصاصی ارائه میکند. خواندن این مقاله کمک میکند بهتر متوجه شوید چرا این توصیهها مهم هستند و چطور با رعایت آنها هم خونریزی را کنترل کنید و هم روند ترمیم را سریعتر و بیعارضهتر پیش ببرید.
آشنایی با خونریزی لثه پس از کشیدن دندان
آیا خونریزی بعد از کشیدن دندان طبیعی است؟
بله، یک میزان مشخصی از خونریزی بعد از کشیدن دندان کاملاً طبیعی است. با برداشته شدن دندان، رگهای خونی داخل حفره دندان باز میشوند و بدن برای بستن آنها لخته خون تشکیل میدهد. در چند ساعت اول، ترشح خفیف خون یا مخلوط خون و بزاق روی گاز استریل یا حتی مزه خون در دهان طبیعی است. آنچه طبیعی نیست، خونریزی شبیه شیرآب باز، خیس شدن پشت سر هم گاز پانسمان با خون روشن، یا ادامه خونریزی شدید بعد از چند ساعت است. در این موارد، حتماً باید با دندانپزشک تماس بگیرید.
چه مدت طول میکشد تا خونریزی کاملاً قطع شود؟
در اغلب کشیدنهای ساده، خونریزی فعال معمولاً طی ۳۰ تا ۴۵ دقیقه با فشار گاز استریل کنترل میشود. پس از آن، ممکن است تا ۲۴ ساعت لکههای خونی بسیار خفیف در بزاق دیده شود. در جراحیهای سختتر مثل دندان عقل نهفته، این مدت کمی طولانیتر است، اما نباید خونریزی شدید و مداوم باشد. اگر بعد از ۱۲–۲۴ ساعت هنوز مجبور هستید مرتب گاز عوض کنید یا دهان پر از خون روشن میشود، این وضعیت غیرطبیعی است و نیاز به بررسی دارد؛ خصوصاً اگر داروی رقیقکننده خون مصرف میکنید یا سابقه بیماری خونریزیدهنده دارید.
علت اصلی خونریزی لثه پس از کشیدن دندان
فشار ناکافی لخته خون: مهمترین عامل برای بند آمدن خون، تشکیل یک لخته خون پایدار در حفره دندان است. اگر بیمار روی گاز کافی فشار ندهد، زود گاز را بردارد، یا مرتب آن را تکان دهد و عوض کند، لخته فرصت تثبیت پیدا نمیکند و خونریزی ادامهدار میشود. جویدن آرام گاز استریل طبق دستور دندانپزشک، اولین و مهمترین اقدام است.
مصرف دخانیات و تأثیر آن بر خونریزی: سیگار هم بهخاطر مواد شیمیایی مضرش و هم بهخاطر «مکش» (سوکشن) هنگام پُک زدن، دشمن لخته خون است. نیکوتین باعث تنگی عروق و اختلال در روند طبیعی ترمیم میشود و مکش سیگار میتواند لخته تازه را از حفره جدا کند. به همین دلیل حداقل ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از کشیدن دندان باید سیگار و قلیان را کاملاً کنار گذاشت.
فعالیت زیاد یا افزایش فشار خون: فعالیت شدید بدنی، خم شدن طولانی، حمل وسیله سنگین یا حتی استرس و اضطراب میتواند فشار خون را بالا ببرد و خونریزی را تشدید کند. بعد از کشیدن دندان باید یک تا دو روز از فعالیتهای سنگین و ورزش جدی خودداری کرد، بهخصوص در همان ساعات اولیه که لخته در حال شکلگیری است.
داروهای رقیقکننده خون و شرایط پزشکی: مصرف داروهایی مثل وارفارین، آسپیرین، کلوپیدوگرل، بعضی داروهای قلبی یا بیماریهایی مثل اختلالات انعقاد، مشکلات کبدی و کلیوی میتوانند باعث خونریزی طولانیتر شوند. در این موارد دندانپزشک قبل از جراحی، وضعیت را با پزشک معالج هماهنگ میکند و ممکن است آزمایشهای خاصی درخواست شود. اگر جزو این گروه هستید، هرگونه خونریزی غیرعادی را باید جدیتر بگیرید.
شستوشوی شدید دهان و تف کردن مکرر: غرغره شدید، تف کردنهای پیاپی یا مکیدن محل جراحی، مثل باز کردن چسب روی زخم تازه است؛ لخته را جدا میکند و خونریزی دوباره شروع میشود. حداقل در ۲۴ ساعت اول، دهان را به هیچوجه با شدت آبکشی نکنید، تف نکنید و اجازه دهید بزاق بهطور عادی بلعیده شود، مگر وقتی دندانپزشک طور دیگری توصیه کرده باشد.
روشهای فوری برای قطع خونریزی لثه پس از کشیدن دندان
| روش فوری | نحوه انجام | نکته مهم |
|---|---|---|
| گاز استریل و پانسمان | گاز استریل تا شده را روی حفره دندان قرار دهید و با فشار ملایم و یکنواخت دهان را ۳۰–۴۵ دقیقه بسته نگه دارید. | تعویض زودهنگام گاز مانع تثبیت لخته میشود؛ اگر خونریزی ادامه داشت با دندانپزشک تماس بگیرید. |
| تعویض صحیح گاز | در صورت خیس شدن گاز، پس از ۳۰–۴۵ دقیقه یک گاز تازه جایگزین کرده و دوباره فشار دهید. | تعویض مکرر و پشتسرهم باعث ادامه خونریزی میشود. |
| چای کیسهای سیاه | چای کیسهای نیمهگرم را ۲۰–۳۰ دقیقه با فشار ملایم روی محل کشیدن دندان نگه دارید. | تانن موجود در چای به انقباض عروق و تثبیت لخته کمک میکند؛ چای نباید داغ باشد. |
| داروهای بندآورنده خون | ژلها یا اسفنجهای مخصوص فقط توسط دندانپزشک در محل زخم استفاده میشوند. | استفاده خودسرانه از مواد ناشناخته خطر عفونت را افزایش میدهد. |
| بالا نگه داشتن سر و استراحت | در حالت نیمهنشسته یا با دو بالش استراحت کنید تا سر بالاتر از بدن باشد. | این وضعیت فشار خون ناحیه صورت را کاهش میدهد. |
| پرهیز از فعالیت شدید | تا ۲۴ ساعت از ورزش، بلند کردن اجسام سنگین و خم شدن طولانی خودداری کنید. | افزایش ضربان قلب میتواند خونریزی را تشدید کند. |
| عدم استفاده از نی و تف کردن | نوشیدنیها را بدون مکش شدید و مستقیم از لیوان بنوشید. | مکش میتواند لخته را از حفره خارج کند. |
| عدم استعمال دخانیات | حداقل تا ۷۲ ساعت از سیگار و قلیان استفاده نکنید. | دخانیات لخته را جدا کرده و ترمیم زخم را کند میکند. |
روشهای خانگی برای کنترل خونریزی لثه بعد از کشیدن دندان
نکته مهم این است که هیچ روش خانگی نباید جایگزین دستور مستقیم دندانپزشک شود. مراقبتهای خانگی فقط در کنار درمان اصلی و با احتیاط معنا پیدا میکند.
کمپرس سرد روی گونه: قرار دادن یخِ پیچیده در پارچه روی گونه، در ساعات اول باعث کاهش تورم و کمک به کنترل خونریزی میشود. هر بار ۱۵ دقیقه استفاده و ۱۵ دقیقه استراحت کنید.
غرغره آب نمک ولرم (پس از تشکیل لخته): معمولاً بعد از ۲۴ ساعت و با تأیید دندانپزشک انجام میشود و به تمیز ماندن دهان و کاهش خطر عفونت کمک میکند؛ غرغره باید کاملاً ملایم باشد.
روغن گل میخک یا روغن زیتون: روغن گل میخک فقط در صورت تأیید دندانپزشک و بهصورت رقیق و غیرمستقیم مجاز است. روغن زیتون اثر تسکینی خفیف دارد و بندآورنده خون نیست.
مواد گیاهی و روغنها روی زخم تازه: استفاده مستقیم از هر ماده گیاهی یا روغن روی محل کشیدن دندان بدون نظر دندانپزشک توصیه نمیشود.
خمیر زردچوبه: قرار دادن خمیر زردچوبه روی زخم باز میتواند باعث تحریک و آلودگی شود و روش استانداردی برای کنترل خونریزی نیست.
ویتامین C و زینک: مصرف خوراکی آنها میتواند به ترمیم بافت در بلندمدت کمک کند، اما برای قطع فوری خونریزی مؤثر نیست و نباید روی زخم استفاده شوند.
غذاهای نرم و آبکی: در ۲۴–۴۸ ساعت اول، غذاهای نرم و خنک به حفظ لخته خون کمک میکنند؛ از غذاهای داغ، سفت و ترد باید پرهیز شود.
مراقبتهای ضروری پس از کشیدن دندان برای جلوگیری از خونریزی
نکات مهم پیشنهادی پزشک
هر بیمار پس از کشیدن دندان یک برگه راهنما از دندانپزشک دریافت میکند. مهمترین نکات معمولاً شامل این موارد است:
- فشار دادن گاز روی زخم طبق زمان توصیهشده
- خودداری از خوردن غذا و نوشیدنی داغ در ساعات اول
- عدم شستوشوی شدید دهان در ۲۴ ساعت اول
- خودداری از سیگار و قلیان
- استراحت نسبی و بالا نگه داشتن سر
رعایت همین چند نکته ساده، در بیشتر موارد برای پیشگیری از خونریزی اضافی و عوارض بعدی کافی است.
زمان مناسب شروع مسواکزدن
مسواکزدن در همان روز کشیدن دندان برای بقیه دندانها ضروری است تا پلاک میکروبی تجمع پیدا نکند؛ اما نباید مسواک را روی ناحیه زخم و بخیهها بکشید. معمولاً از روز بعد میتوان با احتیاط بیشتر و استفاده از مسواک نرم، دندانهای دیگر را تمیز کرد. ناحیه جراحی باید تا زمانی که دندانپزشک اجازه دهد، با مسواک لمس نشود.
آیا خونریزی هنگام مسواک زدن طبیعی است؟
اگر هنگام مسواکزدن، مقدار بسیار کمی خونابه در بزاق دیده شود و بلافاصله قطع شود، ممکن است طبیعی باشد؛ خصوصاً اگر لثهها قبلاً ملتهب یا دچار ژنژیویت بودهاند. اما اگر با مسواکزدن، خون روشن و قابلتوجه از محل جراحی جاری شود یا متوقف نشود، باید مسواکزدن آن ناحیه را متوقف کرده و با دندانپزشک مشورت کنید.
علائم و عوارض احتمالی پس از کشیدن دندان
تورم و التهاب: اختلال خونریزی و التهاب، دو پاسخ طبیعی بدن بعد از جراحی هستند. تورم معمولاً در ۴۸–۷۲ ساعت اول به اوج میرسد و سپس بهتدریج کاهش مییابد. کمپرس سرد در روز اول و سپس کمپرس گرم ملایم (در صورت تجویز دندانپزشک) میتواند به کنترل آن کمک کند. تورم ناگهانی، شدید یا همراه با تب میتواند نشانه عفونت باشد.
بیحسی لب یا گونه: در برخی جراحیهای سخت مثل دندان عقل پایین، بهندرت ممکن است رشتههای عصبی حسی موقتاً تحت فشار یا التهاب قرار بگیرند و بیحسی لب یا چانه رخ دهد. در اغلب موارد، این بیحسی موقتی است و طی هفتهها یا ماهها بهتدریج برطرف میشود، اما حتماً باید به دندانپزشک گزارش شود تا پیگیری لازم انجام شود.
درد پس از کشیدن دندان: درد خفیف تا متوسط پس از کشیدن، طبیعی است و معمولاً با مسکنهای تجویزشده قابلکنترل است. اگر درد بعد از چند روز بهجای بهتر شدن بدتر شود، یا همراه با بوی بد دهان و طعم ناخوشایند باشد، ممکن است نشانه حفره خشک باشد. در این حالت باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید.
عفونت بعد از کشیدن دندان: عفونت میتواند با علائمی مثل درد شدید و پیشرونده، تورم، ترشحات چرکی، بوی بد دهان، تب و احساس کسالت عمومی ظاهر شود. در این حالت، ممکن است نیاز به آنتیبیوتیک، تخلیه عفونت و مراقبت نزدیکتر باشد. خوددرمانی با آنتیبیوتیک بدون تجویز پزشک، بدترین کار ممکن است.
سفیدی روی بخیه یا لثه: سفیدی روی بخیه یا لثه معمولاً فیبرینِ ترمیمی و نشانه طبیعی بهبود زخم است، نه عفونت. عفونت اغلب با درد شدید، بوی بد، تورم و ترشح چرکی همراه است و تشخیص قطعی باید توسط دندانپزشک انجام شود.
حفره خشک: حفره خشک زمانی ایجاد میشود که لخته خون تشکیل نشود یا از بین برود و باعث نمایان شدن استخوان شود. نتیجه آن درد شدید و تیرکشنده، بوی بد دهان و طعم ناخوشایند است و نیاز به درمان فوری دندانپزشکی دارد.
تغییر رنگ پوست اطراف ناحیه گاهی چند روز بعد از جراحی، کبودی یا زردی خفیفی روی پوست گونه یا زیر فک دیده میشود. این تغییر رنگ معمولاً ناشی از خروج خون از عروق کوچک و جذب تدریجی آن در بافت است و در طی یک تا دو هفته برطرف میشود. کبودی گسترده یا همراه با درد شدید و سفتی غیرطبیعی، نیاز به بررسی دارد.
جمعبندی مراقبت و کنترل خونریزی لثه پس از کشیدن دندان
بعد از کشیدن دندان، با فشار ملایم روی گاز استریل به مدت ۳۰–۴۵ دقیقه به تشکیل لخته کمک کنید و تا ۲۴ ساعت از شستوشوی شدید، نی، سیگار و فعالیت سنگین پرهیز کنید. از غذاهای نرم و خنک استفاده کنید و در صورت خونریزی غیرطبیعی یا طولانی، حتماً با دندانپزشک تماس بگیرید.
سوالات متداول خونریزی لثه پس از کشیدن دندان
در بیشتر موارد، خونریزی فعال طی ۳۰–۴۵ دقیقه با فشار گاز قطع میشود و فقط لکههای خفیف خون تا حدود ۲۴ ساعت دیده میشود. خونریزی شدید یا مداوم بعد از این زمان طبیعی نیست و باید بررسی شود.
چای سیاه بهدلیل داشتن تانن میتواند به انقباض عروق و تثبیت لخته کمک کند، بهخصوص وقتی روی ناحیه جراحی مثل گاز گذاشته شود. اما باید در کنار مراقبت اصلی (فشار گاز استریل) و با دمای مناسب استفاده شود، نه جایگزین آن.
فشار ناکافی روی گاز، شستوشوی شدید دهان، سیگار، فعالیت سنگین، فشار خون بالا، مصرف داروهای رقیقکننده خون و برخی بیماریهای زمینهای میتوانند منجر به خونریزی طولانی یا شدید شوند. اصلاح این عوامل و پیگیری توسط دندانپزشک ضروری است.
در روزهای اول، کمی خونابه خفیف از لثهها ممکن است طبیعی باشد؛ بهخصوص اگر لثه قبلاً ملتهب بوده است. اما اگر مسواکزدن باعث خونریزی واضح و ادامهدار از محل جراحی شود، باید مسواکزدن آن ناحیه را متوقف و با دندانپزشک مشورت کنید.
فشار صحیح روی گاز، پرهیز از سیگار، عدم شستوشوی شدید دهان در ۲۴ ساعت اول، مصرف منظم داروهای تجویزشده، رعایت بهداشت ملایم دهان، استفاده از غذاهای نرم و مراجعه بهموقع در صورت بروز درد، تورم یا بوی بد، همگی در پیشگیری از عفونت و خونریزی نقش دارند.
بله. ورزش و فعالیت شدید، ضربان قلب و فشار خون را بالا میبرد و میتواند لخته را ناپایدار کند و خونریزی را تشدید کند. حداقل ۲۴ ساعت، و در جراحیهای سختتر تا ۴۸–۷۲ ساعت، باید از ورزش جدی پرهیز شود.
ابتدا یک گاز استریل تازه را درست روی حفره قرار دهید و ۳۰–۴۵ دقیقه فشار مداوم و بدون قطع وارد کنید و در این مدت حرف نزنید و چیزی نخورید. اگر خونریزی با این روش کاهش نیافت یا دوباره شدید شد، بهخصوص اگر داروی رقیقکننده مصرف میکنید، باید فوراً با دندانپزشک یا اورژانس مشورت کنید و از درمان خانگی طولانیمدت خودسرانه پرهیز نمایید.
