پریودنتیت که به آن تحلیل لثه یا بیماری لثه نیز گفته می‌شود، یک عفونت جدی لثه است که به بافت نرم اطراف دندان آسیب می‌رساند و در صورت عدم درمان، می‌تواند استخوانی را که از دندان‌های فرد حمایت می‌کند، از بین ببرد. تحلیل رفتن لثه (پریودنتیت) می‌تواند باعث لق شدن یا ازدست‌دادن دندان‌ها شود.
تحلیل لثه (پریودنتیت) یک بیماری شایع اما تا حد زیادی قابل پیشگیری است. معمولاً به دلیل عدم رعایت بهداشت و مراقبت از دهان ایجاد می‌شود. مسواک زدن حداقل دو بار در روز، نخ دندان کشیدن روزانه و انجام معاینات منظم دندانپزشکی می‌تواند احتمال ابتلا به تحلیل لثه (پریودنتیت) را کاهش دهد و شانس درمان موفقیت‌آمیز را تا حد زیادی افزایش دهد.
چه چیزی باعث تحلیل لثه (پریودنتیت) می‌شود؟
در بسیاری از موارد، توسعه تحلیل لثه (پریودنتیت) با تشکیل پلاک، یک‌لایه چسبنده تشکیل شده از باکتری در پایه آن، آغاز می‌شود. اگر این پلاک درمان نشود، در نهایت می‌تواند به پریودنتیت تبدیل شود.
نشاسته و قند موجود در غذا با باکتری‌هایی که معمولاً در دهان افراد یافت می‌شوند، ترکیب می‌شوند و پلاک روی دندان‌ها تشکیل می‌شود. مسواک زدن دو بار در روز و نخ دندان کشیدن یکبار در روز می‌تواند تجمع پلاک را از بین ببرد، اما پلاک به‌سرعت ایجاد می‌شود.
پلاک باقی مانده روی دندان می‌تواند در زیر خط لثه سفت شود و به جرم دندان تبدیل شود. جدا کردن تارتار از پلاک‌ها سخت‌تر است و پر از باکتری است. هر چه پلاک و جرم طولانی تری روی دندان شما باقی بماند، آسیب بیشتری می‌تواند وارد کند. تمیز کردن جرم‌ها با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن امکان‌پذیر نیست. برای ازبین‌بردن آن به یک تمیز کردن حرفه‌ای دندان نیاز است.
پلاک می‌تواند باعث التهاب لثه، خفیف‌ترین شکل بیماری لثه شود. ژنژیویت نامی است که به تحریک و التهاب بخشی از بافت لثه در اطراف پایه دندان داده می‌شود. التهاب لثه را می‌توان با درمان حرفه‌ای و مراقبت خوب از دهان در خانه درمان کرد.
ژنژیویت مداوم می‌تواند باعث پریودنتیت شود. این باعث می‌شود که بین لثه‌ها و دندان‌ها پاکت‌هایی ایجاد شود که با پلاک، جرم و باکتری پر می‌شود. با گذشت زمان، این کیسه‌ها عمیق می‌شوند و با باکتری‌های بیشتری پر می‌شوند. اگر این عفونت‌های عمیق‌تر درمان نشوند، هم‌بافت لثه و هم استخوان را از دست می‌دهند و در نهایت می‌توانند منجر به ازدست‌دادن یک یا چند دندان شوند. التهاب مزمن مداوم می‌تواند سیستم ایمنی فرد را تحت فشار قرار دهد.
التهاب لثه، داروهایی که باعث خشکی دهان یا تغییرات لثه می‌شوند، سوءتغذیه از جمله کمبود ویتامین C، بیماری‌های خاص مانند دیابت، آرتریت روماتوئید و بیماری کرون، تغییرات هورمونی مانند موارد مربوط به بارداری یا یائسگی، ژنتیک، عادات بد بهداشت دهان، سرطان خون، HIV عواملی که باعث کاهش ایمنی می شوند مانند ایدز و درمان سرطان، چاقی، سیگارکشیدن یا جویدن تنباکو یا مصرف مواد مخدر ممکن است خطر ابتلا به تحلیل لثه (پریودنتیت) را افزایش دهند.
عوارضی که ممکن است با تحلیل لثه (پریودنتیت) ایجاد شود چیست؟
از دست دادن استخوان فک و دندان یکی از مهم‌ترین عوارض ناشی از تحلیل لثه (پریودنتیت) است. علاوه بر این، باکتری‌های مسئول تحلیل لثه (پریودنتیت) می‌توانند از بافت لثه وارد سیستم گردش خون شوند و سایر قسمت‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهند.
مشاهده شده است که با مشکلات کنترل قند خون در تحلیل لثه (پریودنتیت)، بیماری‌های تنفسی، آرتریت روماتوئید، بیماری عروق کرونر و دیابت مرتبط است.
چگونه از تحلیل لثه (پریودنتیت) جلوگیری کنیم؟
مؤثرترین راه برای پیشگیری از پریودنتیت عادت به تمیزکردن دندان است که از سنین پایین شروع شده و به طور مداوم در طول زندگی حفظ می‌شود.
بهداشت دهان و دندان به معنای مسواک زدن دندان‌ها حداقل دو بار در روز، صبح و قبل از خواب و نخ دندان کشیدن حداقل یکبار در روز است. استفاده از نخ دندان قبل از مسواک زدن به تمیزکردن بهتر ذرات غذا و باکتری‌های گیرکرده بین دندان‌ها کمک می‌کند. این امر از ایجاد محیطی مساعد برای باکتری‌های خاصی که باعث بیماری پریودنتال در اطراف دندان می‌شوند جلوگیری می‌کند.
به طور کلی، مراجعه منظم به دندانپزشک یا متخصص دندانپزشکی برای تمیز کردن هر 6 تا 12 ماه مفید خواهد بود، به ویژه برای افرادی که دارای عوامل خطر هستند که احتمال ابتلا به پوسیدگی لثه (پریودنتیت) را افزایش می‌دهند، مانند خشکی دهان، استفاده از برخی داروها، یا سیگار کشیدن.
علائم تحلیل لثه (پریودنتیت) چیست؟
در شرایط عادی، لثه‌های سالم سفت و صورتی کم‌رنگ هستند و به خوبی در اطراف دندان قرار می‌گیرند. در صورت تحلیل لثه (پریودنتیت)، علائم و نشانه‌های زیر مشاهده می‌شود:
- لثه‌های متورم یا پف کرده
- لثه‌های قرمز روشن، قرمز تیره یا ارغوانی
- بوی بد دهان
- احساس درد هنگام جویدن
- ایجاد فضاهای جدید بین دندان‌ها
- فاصله بین لثه‌های شما
- لثه‌هایی که به سمت پایین کشیده می‌شوند و باعث می‌شوند دندان‌ها بلندتر از حد معمول به نظر برسند
- خونریزی هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن
- لثه‌هایی که به لمس حساس هستند
- لق شدن دندان یا ازدست‌دادن دندان
- تغییر در نحوه قرار گرفتن دندان‌های شما هنگام گاز گرفتن
- لثه‌هایی که خونریزی می‌کنند
افراد باید به طور منظم برای معاینات به دندانپزشک مراجعه کنند. افرادی که متوجه هر گونه علائم تحلیل لثه (پریودنتیت) می‌شوند، باید در اسرع وقت با دندانپزشک ملاقات کنند. مداخله زودهنگام شانس برگشت آسیب ناشی از تحلیل لثه (پریودنتیت) را افزایش می‌دهد.
تحلیل لثه (پریودنتیت) چگونه تشخیص داده می‌شود؟
دندانپزشک ابتدا معاینه‌ای را انجام می‌دهد تا مشخص کند که آیا فرد دچار تحلیل لثه (پریودنتیت) شده است یا خیر و در این صورت شدت آن چقدر است. در طول این معاینه، دندانپزشک سابقه پزشکی فرد را بررسی می‌کند تا عواملی را که ممکن است در بروز علائم نقش داشته باشند، مانند سیگار کشیدن یا مصرف برخی داروها که باعث خشکی دهان می‌شوند، شناسایی می‌کند. پزشک دهان و خونریزی لثه‌های فرد را برای کنترل پلاک و رسوب تارتار بررسی می‌کند.
جراح عمق پاکت شیار بین لثه و دندان را در قسمت‌های مختلف دهان با قراردادن پروب دندانی در کنار دندان اندازه گیری می‌کند تا آن را اندازه گیری کند. عمق پاکت در یک دهان سالم معمولاً بین 1 تا 3 میلی متر است. عمق بیش از 4 میلی متر ممکن است نشان دهنده وجود پریودنتیت باشد. شیارهای عمیق‌تر از 5 میلی متر را نمی‌توان به خوبی تمیز کرد و ممکن است نیاز به مداخله داشته باشد.
متخصص یک عکس اشعه ایکس از دندان می‌گیرد تا از دست دادن استخوان در نواحی با عمق پاکت بیشتر بررسی شود. پس از طی این مراحل، دندانپزشک می‌تواند بسته به شدت بیماری، پیچیدگی درمان، عوامل خطر موجود و سلامت فرد، مرحله و درجه‌ای را برای تحلیل لثه (پریودنتیت) تعیین کند.
تحلیل لثه (پریودنتیت) چگونه درمان می‌شود؟
درمان تحلیل لثه (پریودنتیت) می‌تواند توسط دندانپزشک یا متخصص بهداشت دندان انجام شود. هدف از درمان تمیز کردن کامل پاکت‌های اطراف دندان و جلوگیری از آسیب بیشتر به استخوان اطراف است. درمان موفقیت‌آمیز همچنین مستلزم مراقبت روزانه خوب از دهان، مدیریت شرایط سلامتی است که می‌تواند بر سلامت دندان‌ها تأثیر بگذارد و قطع مصرف دخانیات.
اگر تحلیل لثه (پریودنتیت) ایجاد نشده باشد، روند درمان را می‌توان با درمان‌های غیر جراحی و روش‌های آسان‌تر تکمیل کرد. برای این کار می‌توان با استفاده از ابزار، لیزر یا دستگاه اولتراسونیک، جرم و باکتری را از سطح دندان با تراشیدن از بین برد.
صاف کردن سطح ریشه می‌تواند از رشد بیشتر تارتار و باکتری جلوگیری کند و محصولات جانبی باکتریایی را که ترمیم لثه یا چسبندگی مجدد به دندان را به تأخیر می‌اندازد، حذف کند. آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی می‌توانند به کنترل عفونت باکتریایی کمک کنند.
آنتی‌بیوتیک‌های موضعی ممکن است شامل دهان‌شویه‌های آنتی‌بیوتیک یا قرار دادن ژل‌های حاوی آنتی‌بیوتیک در فضای بین دندان‌ها و لثه‌ها یا پس از تمیز کردن عمیق در شیارها باشد و آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی ممکن است برای از بین بردن کامل باکتری‌های عامل عفونت لازم باشد.
با این حال، اگر فرد دچار تحلیل پیشرفته لثه (پریودنتیت) باشد، ممکن است در طول فرایند درمان به جراحی دندان نیاز باشد. بر این اساس می‌توان جراحی فلپ یعنی جراحی کوچک کردن پاکت را انجام داد. دندانپزشک برش‌های کوچکی در لثه ایجاد می‌کند تا بتوان بخشی از بافت لثه را به عقب برد و ریشه‌ها را برای تمیز کردن مؤثرتر و صاف کردن ریشه در معرض دید قرار داد.
از آنجایی که تحلیل رفتگی لثه (پریودنتیت) اغلب باعث از دست دادن استخوان می‌شود، ممکن است قبل از بخیه شدن بافت لثه در جای خود نیاز به ترمیم استخوان زیرین باشد. پس از بهبودی، تمیز کردن این نواحی و حفظ بافت سالم لثه آسان‌تر است.
هنگامی که یک فرد بافت لثه را از دست می‌دهد، لثه عقب می‌نشیند. برخی از بافت‌های نرم آسیب دیده ممکن است نیاز به تقویت داشته باشند. برای این کار می‌توان از پیوند بافت نرم استفاده کرد. این معمولاً با برداشتن مقدار کمی از بافت از کام فرد یا انتقال آن به ناحیه آسیب‌دیده با استفاده از بافتی از منبع اهداکننده دیگر اتفاق می‌افتد. این می‌تواند به کاهش تحلیل بیشتر لثه کمک کند، ریشه‌های در معرض دید را بپوشاند و ظاهر دلپذیرتری به دندان‌های شما بدهد.
روش پیوند استخوان زمانی انجام می‌شود که تحلیل لثه (پریودنتیت) استخوان اطراف ریشه دندان را از بین می‌برد. قسمت‌های مورد استفاده در پیوند ممکن است شامل قسمت‌های کوچکی از استخوان‌های خود فرد باشد، ممکن است از استخوان‌های مصنوعی ساخته شده باشد یا ممکن است اهدایی باشد. پیوند استخوان با نگه داشتن دندان در جای خود از از دست دادن دندان جلوگیری می‌کند. همچنین به عنوان بستری برای رشد مجدد طبیعی استخوان عمل می‌کند.
درمان بازسازی بافت هدایت شده به استخوان‌های تخریب شده توسط باکتری‌ها اجازه می‌دهد تا دوباره رشد کنند. در یک رویکرد، دندانپزشک شما یک تکه پارچه زیست سازگار را بین استخوان موجود و دندان شما قرار می‌دهد. این ماده از ورود بافت نرم ناخواسته به ناحیه بهبود شده جلوگیری می‌کند و در عوض به استخوان فرصت می‌دهد تا دوباره رشد کند.
تکنیک دیگر شامل استفاده از ژل مخصوص، یعنی پروتئین‌های محرک بافت، روی ریشه دندان بیمار است. این ژل حاوی همان پروتئین‌های موجود در رشد مینای دندان است و به استخوان و بافت سالم اجازه رشد می‌دهد.
تغییرات سبک زندگی و مراقبت در منزل برای جلوگیری از تحلیل لثه (پریودنتیت)
می‌توان اقدامات ساده مختلفی را برای کاهش یا پیشگیری از پریودنتیت انجام داد. این اقدامات در درجه اول شامل مسواک زدن دندان‌ها حداقل دو بار در روز و ایده آل بعد از هر وعده غذایی یا میان وعده است. فرد باید از مسواک نرم استفاده کند و حداقل هر سه ماه یکبار مسواک را تعویض کند. مسواک‌های برقی ممکن است در از بین بردن پلاک و جرم مؤثرتر باشند. نخ دندان باید حداقل یک بار در روز استفاده شود.
در مواردی که دندانپزشک توصیه می‌کند، دهان‌شویه می‌تواند به کاهش پلاک بین دندانی کمک کند. برای تکمیل مسواک زدن معمولی می‌توان از خمیر دندان با کیفیت، مسواک بین دندانی و خلال دندان استفاده کرد.
تمیز کردن حرفه‌ای دندان باید طبق برنامه‌ای که دندانپزشک توصیه می‌کند انجام شود. از استعمال دخانیات به عنوان دومین عامل مهم این بیماری باید اجتناب شود. این نکات مواردی هستند که به خشکی دهان و رشد باکتری‌ها کمک می‌کنند.
