دندان عقل نهفته

به دندان آسیاب سوم و یا به آخرین دندان انسان در هر قوس فکی دندان عقل گفته می‌شود. اگرچه معمولاً محل رشد دندان عقل بر اساس ویژگی‌های نژادی، ژنتیکی و رژیم غذایی متفاوت است، اما این دندان‌ها که در انتهای هر دو طرف فک و در محدوده سنی 18 تا 24 سالگی رویش پیدا می‌کنند، اما گاهی اوقات این دندان ها زیر لثه و یا فک نیز نهفته باقی می‌مانند. اگرچه احتمال نهفته شدن همه دندان ها فک وجود دارد، اما به دلیل کمبود فضای کافی در دهان، دندان عقل بیشترین احتمال نهفته ماندن در دهان را دارد.

علت نهفته ماندن دندان عقل

• ساختار فک از نظر ژنتیکی کوچک
• محدودیت فضا در فک
• جابجایی دندان های مجاور

اگرچه دلایل دیگری مانند عفونت های زمینه ای به دلیل پوسیدگی دندان های شیری می تواند باعث حرکت دندان ها و در نهایت نهفته ماندن بعضی از دندان ها شود ، تحقیقات تاریخی سرنخ های دیگری در مورد روند تغییر استخوان فک به ما نشان می دهد.

دندان عقلی که نمی‌تواند فضای کافی برای بیرون آمدن و رشد در دهان پیدا کنند، معمولاً نهفته یا تا حدی بیرون آمده باقی می‌ماند و باعث شکایاتی مانند درد اطراف دندان، گوش درد و محدودیت در باز شدن دهان می‌شوند. به دلیل محل قرارگیری دندان عقل، این دندان ها به خوبی تمیز نمی شوند که می تواند منجر به پوسیدگی، التهاب و گاهی اوقات کیست شود.

چرا دندان ها نهفته می مانند؟

زمان رویش دندان عقل تحت تاثیر پارامترهایی مانند ویژگی‌های ژنتیکی افراد، الگوهای تغذیه، عملکرد دندان‌ها و تغییرات نژادی قرار می گیرد، اما معمولاً بین سنین ۲۰ تا ۲۳ سالگی در مردان و ۲۱ تا ۲۲ سالگی در زنان رویش پیدا می کنند. اگر دندان عقل در دوره رویش طبیعی و تا یک سال بعد رویش پیدا نکند، این دندان ها را نهفته می نامیم.

سه نظریه در مورد دندان نهفته وجود دارد:

نظریه ارتودنسی

از آنجایی که رشد طبیعی و رویش ساختار فک رو به جلو است، هر عاملی که از این رشد جلوگیری کند باعث می‌شود دندان‌ها نهفته باقی بمانند.

نظریه فیلوژنتیک

با پیشرفت تمدن، تغییر رژیم غذایی و عدم مصرف غذاهای سفت و سخت در رژیم غذایی مردمان باستان باعث تغییر در رشد فک، رشد و قدرت جویدن شده است.

نظریه مندلی

در نتیجه تفاوت های ارثی که از والدین به ارث رسیده است، عدم تطابق اندازه دندان و استخوان باعث می شود دندان ها جایی برای رویش در استخوان فک پیدا نکنند.

دندان های عقل طی چند سال رشد می کنند؟

رشد دندان عقل می تواند از سن 14-15 سالگی که بیمار رشد خود را کامل می کند تا سن 25-26 سالگی ادامه یابد. اما اگر روی آن استخوان وجود داشته باشد یا بافت نرم بسیار ضخیم وجود داشته باشد، این دندان ها به صورت دندان نهفته یا نیمه نهفته باقی می مانند و ممکن است رشد خود را تکمیل نکنند.

چرا جراحی دندان عقل توسط جراح دندانپزشک توصیه می شود؟

جراحی دندان عقل باید هر چه زودتر انجام شود. از آنجایی که استخوان فک انعطاف پذیری خود را در سنین بالا از دست می دهد، ممکن است پس از کشیدن با شکایاتی مانند تورم، درد و بی حسی مواجه شوید. در سنین پایین، احتمال چنین شکایاتی کاهش پیدا می کند ، زیرا رشد ریشه دندان هنوز کامل نشده است.

برخی از مشکلات مربوط به دندان عقل با درمان آنتی بیوتیکی قابل رفع است ولی این روش یک درمان موقت است.

جراحی دندان عقل در موارد زیر باید توسط جراح فک و صورت انجام شود.

عفونت در بافت های نرم اطراف دندان نهفته یا نیمه نهفته که فضای مناسب برای رشد در قوس فک پیدا نمی کند.

پوسیدگی و بیماری لثه به دلیل عدم رعایت بهدشت دهان و دندان

درد ناشی از فشار رویش دندان عقل بر روی دندان مجاور

کیست و تومور در اطراف دندان عقل

مشکلات ریشه و پوسیدگی که در اثر فشار بر ریشه دندان های کنار دندان عقل ایجاد می شود.

رشد کج و نامنظم در دندان های جلویی

پیشگیری از بازگشت عدم تراز دندان ها بعد از درمان ارتودنسی

اگر دندان های عقل جراحی نشوند چه اتفاقی می افتد؟

رشد دندان عقل را می توان به 3 روش مختلف حس کرد.

حالت اول به این شکل است اگر دندان عقل درست در داخل استخوان فک بیمار باشد، بیمار هیچ علامتی را احساس نمی کند که فقط با عکسبرداری قابل مشاهده است.

حالت دوم زمانی است که دندان عقل از استخوان بیرون می آید. در این حالت که دندان از استخوان بیرون زده اما توسط لثه پوشیده شده است، ممکن است بیمار در لثه احساس تورم کند.

در مرحله سوم، دندان عقل می تواند بافت نرم (لثه) را سوراخ کرده و به گونه ای رویش پیدا کند که قسمت کوچکی از آن قابل مشاهده است.

در مواردی که دندان عقل نتواند به طور کامل رشد کند (مخصوصاً در حالت سوم) و در مواردی که لثه به خوبی تمیز نشود، ممکن است تورم، عفونت و درد ایجاد شود. در این موارد که ما آن را پریکورونیت می نامیم، بیمار با دهانشویه و مسواک زدن درد را تسکین می دهد و گاهی ممکن است نیاز به آنتی بیوتیک باشد. اما درمان قطعی، در چنین مواردی جراحی دندان عقل است.

جراحی دندان عقل چگونه انجام می شود؟

جراحی دندان عقل روش درمانی است که تحت بی حسی موضعی و کاملا بدون درد انجام می شود. در جراحی دندان عقل پس از برداشتن بافت نرم، بافت استخوانی اطراف دندان برداشته می شود. گاهی اوقات دندان تکه تکه شده و در قطعات کوچکتر خارج می شود. گاهی اوقات استخوان اطراف دندان را با ابزار خاصی از فک خارج می کنند. سپس حفره دندان تمیز می شود و با بخیه بسته می شود. پس از جراحی دندان عقل، مصرف آنتی بیوتیک یا مسکن به بیمار توصیه می شود.

چه عواملی جراحی دندان عقل را با مشکل روبرو می کند؟

1. اضافه وزن
2. وجود استخوان متراکم
3. زبان بزرگ
4. ریشه دندان شکسته
5. رفلکس شدید و حالت تهوع
6. موقعیت کانال عصب فک پایین
7. سن بالا
8. شرایطی که بی حسی تاثیر کذاری مورد نظر را ندارد.
9. استخوان فک پایین بسیار نازک شده است
10. دسترسی محدود به فضای جراحی دندان عقل

مواردی که  کشیدن دندان عقل بدون ایمپکت توصیه می شود

• در صورت وجود کیست در اطراف دندان
• اگر روی دندان قدامی فشار وارد شود
• اگر فک فضای کافی برای دندان ها ندارند
• اگر دندان ها نامنظم هستند، ممکن است به دلایلی مانند به دست آوردن فضا در فک نیاز به کشیدن دندان باشد.

کشیدن دندان عقل بدون ایمپکت به صورت جراحی انجام می شود. لثه بیمار با جراحی باز می شود، بافت استخوانی اطراف برداشته می شود، سپس جراحی دندان عقل انجام می شود و در آخرین مرحله بخیه زده می شود.

در چه شرایطی جراحی دندان عقل مناسب شما نیست؟

دندان نهفته می تواند در اکثریت قریب به اتفاق بیماران در مقطعی از زندگی مشکلاتی ایجاد کنند. جراحی دندان عقل برای افرادی که نمی توانند به طور کامل مسواک بزنند و بهداشت دهان و دندان ضعیفی دارند ضروری است.

در صورتی که وضعیت سلامت عمومی بیمار مناسب نباشد و در بیماران مشکل پاتولوژیک وجود نداشته باشد، جراحی دندان عقل  پیشنهاد نمی شود.

اگر جراح فک و صورت پس از کنترل بیمار تشخیص دهد که جراحی دندان عقلی که قرار است انجام شود مشکل آناتومیکی ایجاد می کند ، جراحی دندان عقل را انجام نمی دهد.

در مواردی که خطر آسیب قابل توجهی به بافت ها و اعصاب در ناحیه دندان نهفته وجود دارد و در مواردی که ممکن است شکستگی فک در حین یا پس از کشیدن دندان ایجاد شود، کشیدن دندان ترجیح داده نمی شود یا با آگاهی بیمار انجام می شود. اگرچه گاهی اوقات برای کشیدن دندان مناسب است، اما جراح فک و صورت می تواند از این دندان ها به عنوان پایه ای برای ساخت پروتز استفاده کند.

قبل از جراحی دندان عقل نهفته چه نکاتی را باید در نظر گرفت؟

قبل از جراحی باید داروهایی که جراح فک و صورت تجویز می کند، مصرف شود، پزشک باید از داروهای مصرفی بیمار مطلع باشد. مصرف داروهایی مانند آسپرین و داروهای ضد انعقاد که ممکن است خونریزی ایجاد کنند باید تحت نظر پزشک قطع شوند. درمان پیشگیرانه آنتی بیوتیکی باید قبل از جراحی دندان عقل برای افرادی که بیماری های دریچه قلب دارند تجویز شود.

بعد از جراحی دندان عقل  نهفته به چه نکاتی باید توجه کرد؟

• تامپون قرار داده شده توسط جراح فک و صورت باید بعد از 30 دقیقه از دهان خارج می شود. اگر خونریزی ادامه یابد، ممکن است یک گاز یا پد پنبه ای به همان اندازه روی آن ناحیه قرار داده شود.
• به خصوص در 24 ساعت اول پس از جراحی دندان عقل نباید آب دهان خود را تف کنید.
• اثر بی حسی در 2-3 ساعت از بین می رود. باید سعی کنید در این مدت لب و زبان خود را گاز نگیرد تا از آسیب به خود جلوگیری کنید.
• در زمان بی حسی نباید چیزی خورد و از نوشیدنی های گرم پرهیز کرد.
• در مدت 24 ساعت بعد از جراحی نباید غذا و نوشیدنی بسیار گرم مصرف شود و به مدت 2 تا 3 روز باید از غذاهای نرم استفاده کرد.
• در 24 ساعت اول، کمپرس یخ باعث کاهش تورم می شود. کمپرس سرد با کیسه یخ؛ با نگه داشتن 15 دقیقه و استراحت به مدت 15 دقیقه اعمال می شود.
• دندان ها را می توان روز بعد از عمل مسواک زد به شرطی که از مسواک نرم استفاده کنید.
• در صورت تجویز دارو توسط جراح فک و صورت، این دارو ها باید بدون وقفه و طبق توصیه پزشک مصرف شود.

عوارض بعد از جراحی دندان عقل چیست؟

مانند تمام روش های جراحی، برخی از عوارض بعد از جراحی دندان عقل غیر قابل اجتناب است.

درد

درد بعد ازجراحی دندان عقل نوعی واکنش بافت زنده آسیب دیده در ناحیه عمل است. بعد از کشیدن دندان نهفته معمولاً درد زیادی وجود ندارد و درد خفیفی ایجاد می شود که با مسکن درمان می شود.

“این درد به راحتی با مسکن قابل کنترل است.”

تریسموس (باز نشدن دهان)

پس از جراحی دندان عقل در فک پایین ممکن است محدودیت جزئی در باز شدن دهان ایجاد شود. دلیل این امر اسپاسم و انقباض عضلات است. تریسموس در 2 روز اول پس از جراحی به حداکثر میزان خود می رسد و معمولاً در روز هفتم به طور کامل از بین می رود.

استئیت آلوئولار (AO)، حفره خشک یا آلوئولیت

این عارضه ای است که اکثر بیماران را آزار می دهد که با درد شدید و بوی بد دهان چند روز پس از کشیدن دندان عقل رخ می دهد. استیت آلوئولار عفونت حفره ای است که دندان عقل کشیده شده در آن قرار دارد. حفره خشک پس از حدود 3 هفته بهبود می یابد. در این مدت بیمار ممکن است درد شدیدی را تجربه کند.

عفونت

گاهی اوقات، عفونت ممکن است پس از جراحی روی دندان های عقل رخ دهد. در شکل گیری عفونت بعد از جراحی؛ عللی مانند تجمع بقایای غذا در ناحیه عمل، ناتوانی در تغذیه مناسب ناحیه آسیب دیده با جریان خون، گسترش عفونت موجود در حین جراحی و استفاده از آنتی بیوتیک نادرست نقش دارند. در صورت بروز این عارضه از درمان دارویی استفاده می شود.

خونریزی

خونریزی به دو دسته تقسیم می شود: حین و بعد از عمل جراحی دندان عقل.

خونریزی ممکن است علل موضعی یا سیستمیک داشته باشد. خونریزی ممکن است به دلیل آسیب به بافت نرم و شبکه عروقی، بدتر شدن لخته در سطح زخم و حل شدن لخته توسط برخی آنزیم های بزاق رخ دهد. اگر خونریزی رخ دهد، شستشوی دهان و تف کردن باعث افزایش خونریزی می شود. در چنین شرایطی قرار دادن یک گاز بزرگ یا پد پنبه ای روی محل خونریزی توصیه می شود. پس از قرار دادن گاز، دندان های جلویی بیمار نباید با هم تماس داشته باشند. گذاشتن پارچه ای به این اندازه باعث توقف یا کاهش خونریزی می شود.

شکستگی فک پایین

این یک عارضه بسیار نادر است. اعمال نیروی بیش از حد هنگام کشیدن دندان و ضعیف شدن استخوان فک در نتیجه برخی ناراحتی های بیمار ممکن است باعث شکستگی فک پایین شود. در مقایسه با بیماران جوان تر، این مشکل در بیماران مسن بیشتر دیده می شود.